Ahıska Türklerinin Halk Şairi: Cabir Halid

Cabir Halid (Cabir Xalidov), 9 Ocak 1951 yılında Özbekistan Cumhuriyeti’nde Semerkant ilinin Bulungur ilçesinde dünyaya gelir. Babası Derselli Halid İskender oğlu, Kurtoğulları adıyla tanına köklü bir Türk soyundandır. Annesi Adıgönlü Tüter Rahim kızı ise Çobanoğulları sülalesindendir.

Halid’in anne babası, Ahıska doğumlu olup 14 Kasım 1944 sürgününde Orta Asya’ya sürgün edilir. 1956 yılında Ahıska Türklerine yönelik uygulanan sıkıyönetim uygulaması kaldırılınca anne ve babası çocukları ile birlikte Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Kuba ilçesine göç eder.

Halid, ilkokul eğitimine Kuba ilçesinde başlamış ancak 1961 yılında akrabalarının daha çok bulunduğu Saatlı ilçesinin Şirinbey köyüne yerleşince eğitimine bu köyde devam eder.

Genç Cabir, 1967 yılında sekiz yıllık ilköğretim eğitimini tamamlayınca lise eğitimine komşu köylerdeki okullarda devam eder ve 1969 yılında mezun olur.

Halid, 1969-1974 yılları arasında Azerbaycan Devlet Üniversitesinin Filoloji Fakültesinde lisans eğitimini aldıktan sonra yaşadığı köye atanır ve köyün ilköğretim okulunda Azerbaycan Dili ve Edebiyatı Öğretmeni olarak görev yapar. İş hayatında hem okulun hem de köyün sosyal hayatında aktif rol alır, düzenlenen kültürel etkinliklerin organizatörlüğü üstlenmekle birlikte program ve senaryoların içeriğini de yazar. Hatta ortaokulda halk şairi Samed Vurgun’un “Vakıf” dramını da sahneleştirir.

Halid, öğretmenlerden oluşan “Yaylalar” müzik grubunu oluşturur. Kültürel alanda bu denli aktif oluşu yönetimin gözünden kaçmaz ve teklifleri üzerine 1985 yılında köyün Kültür Evi’nde sanat yönetmeni olarak görev yapar. Bu dönemde oluşturmuş olduğu “Yaylalar” müzik grubunun çalışmalarını arttıran Halid, grubuyla birlikte 1987 yılında “2. Tüm Birlik Halk Yaratıcılığı Festivali”ne katılarak ödüle layık görülür. 1988 yılında yapmış olduğu sanatsal faaliyetlere bağlı olarak sanat yönetmeni olarak Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyet Yönetim Kurulu tarafından Fahri dereceyle (onur belgesi) ödüllendirilir.

1989 yılında yöneticisi olduğu “Yaylalar” müzik grubu ve komşu köyden “Adıgön” müzik grubu ile birlikte Moskova’da “Ostankino TV”de “3. Tüm Birlik Halk Yaratıcılığı Festivali”ne katılır. Sundukları 31 dakikalık programla ödül kazanırlar. Bu başarılarından dolayı Cabir Halid’in katkıları takdir görür ve 1989 yılında da kendisine Azerbaycan Cumhuriyeti’nin “Emektar Medeniyet İşçisi” fahri adı verilir. Azerbaycan Yazarlar Birliği’nin üyesi ve aynı zamanda Azerbaycan’da yaşayan Ahıska Türkleri Yazarlar Birliği’ni kuranlardan biri olur.

Sanatla gençlik yıllarında uğraşmaya başlayan Halid, şiirlerini 1970 yılından itibaren yazmaya başlar. Şiirleri Cabir Halid adıyla “Azerbaycan Muallimi”, “Dönüş”, “Ulduz” adlı gazete ve dergilerde çıkar. Ahıska Türklerinin “Vatan” Cemiyetinin yayın organları olan “Vatan Aşkı” ve “Vatan Yolunda” adlı gazetelerde ve İstanbul’da yayımlanan “Ahıska” dergisinde de şiirleri yayınlanır. İlk eseri 2004 yılında İstanbul’da “Yurda Dua Etmedikçe” adıyla çıkar. 2019 yılında yine İstanbul’da Ahıska Nağmeleri” isimli bir başka şiir kitabı yayınlanır.

Yaşamın büyük kısmını Azerbaycan’da yaşayan şair 24 Mart 2023’te Hakk’ın rahmetine kavuşur.

Şiirlerinden bazı örnekler:

“Daha Betar Dәgül mi?

1.Xalqımızı Axısxa’ya qoymiyan                2.   İstalin ki bizi sürgün eylәdi,
İstalindәn daha betar dәgül mi?!                   Ağ günlәri bin qara gün eylәdi.
Bu ağrıli zulumundan toymiyan                   Halımızi kim ki düğüm eylәdi,
İstalin’dәn daha betar dәgül mi?                   İstalin’dәn daha betar dәgül mi?

3.Vәtәn deyip öldi әrlәr, әrәnlәr,           4.   Hәsrәt bizi yanduriyer, yaxiyer, oy!
Bu uğurda qan töküb, can verәnlәr!              Bağrımızdan qara qanlar axiyer, oy!
Ayriluği bizә rәva görәnlәr,                          Halımıza kim ki, vecsiz baxiyer, oy!
İstalin’dәn dha betar dәgül mi?!                    İstalin’dәn daha betar dәgül mi?

5.Bu millәtin milliluği nec oldi,           6.   Cabir diyer, çox mi bizi bilmiyan,
Yitә-yitә axşam oldi, gec oldi,                      İnsaf edәr, göz yaşıni silmiyan,
Kim ki bizim dönmәmizә kәc oldi,               Bizi baba yurdumuza almiyan,
İstalin’dәn daha betar dәgül mi?                   İstalin’dәn daha betar dәgül mi?

 

“Vәtәn”

1.Bir gözlәrin yanağında                    2.  Hәm haxildur, hәm dә dildür,
Bir qaraca xaldur Vәtәn!                               Tatli-tatli gün, ay, yildür,
Bin-bir çiçәkdәn yapılmış                             Sәn mәrәmin ona bildür,
Bin yillux xas paldur Vәtәn!                         Gör hali nә haldur Vәtәn!

3.Ab havasi sәrin-sәrin,                       4.   Desәn: Әv yap! – nerәsindә?
Dәrәlәri dәrin-dәrin,                                     – Yamacında, dәrәsindә!
Yetmәz güci yüzgәrlәrin,                              Taş vә gәmük arasında
Bir qayadur, saldur Vәtәn!                            Altunelli naldur Vәtәn!

5.Yağmuri var, narın-narın,                6.  Bin-bir çatalli ağacda,
Toprağında işlә, barın.                                  Budaxli, talli ağacda
Qızların, hәm oğlanların,                              Meyvasi palli ağacda,
Bәxtinә xoş faldur Vәtәn!                             Bir yeşilca taldur Vәtәn!

7.Hәm anamdur, hәm dә әvlәt,          8.   Nerә baxsan bir xoş mәni,
Tükәnmiyan bir var-dәvlәt,                          Puvarına al tәmәnni,
Sәn zәhmәt çәk, hәlbәt, hәlbәt,                     Ağniyana bin-bir nәnni,
İpәkdür, hәm şaldur Vәtәn!                           Ağnamaza laldur Vәtәn!

9.Oyansın bәxti yuxidәn!                    10.  Yad yüzgәrlәr sarıp sıxsa,
Hәsrәtdür ğәmli oxudan,                                    Şәr üstәlәp xeyri yıxsa,
Oniçün yaz, yaş axidan,                                       Oğullari namәrd çıxsa,
Qışda başi çaldur Vәtәn!                                     Bağri-başi aldur Vәtәn!

11.Könül, düşün yaza-yaza,                      12.  Cabir diyer: Qaxsana ya,
Toyulur mi gәzә-gәzә!                                         Ğül әdrәfәn baxsana ya,
Gönül adli telli saza,                                              Alıp da göskәn taxsana ya,
Altun-gümüş teldür Vәtәn!                                Bir solmiyan güldür Vәtәn!

 

“Türkiyәm”

Hey, hey bәnim ulu Türkiyәm.
Adı, özi umut dolu, Türkiyәm.
***
Öz adını öz diliynәn süsliyan
Övladını öz әliynәn bәsliyan
Dünyamızı xoş sabağa sәsliyan
Gönüllәrin umut yolu Türkiyәm
Hey, hey bәnim ulu Türkiyәm.
Adı, özi umut dolu, Türkiyәm.
***

Bәrәkәtin, barın, varın gözәldür
Xoş dilәkli insanların gözәldür
Sәnә sadiq dostun, yarın gözәldür
Bin nemәtli, bin-bir sulu Türkiyәm
Hey, hey bәnim ulu Türkiyәm.
Adı, özi umut dolu, Türkiyәm.

***
Ayriluğun yürәklәri yaxiyer
Gözlәrimiz sәvgilәrlә baxiyer
Hәr müjdәn ki, sellәr kimi axiyer
Ax, nә xoşdur, bin arzulu Türkiyәm
Hey, hey bәnim ulu Türkiyәm.
Adı, özi umut dolu, Türkiyәm.

Not: Şairin hayat bilgileri ve şiirleri Cabir Halid’in Axısxa Nәğmәlәri: şәirlәr, dastan-poema, tәmsil-poema, tәmsillәr, mahnılar… (İstanbul: Erkam Matbaası, 2019) adlı eserinden alınmıştır.