Atatürkçülük; Atatürk’ün yaptığı ilke ve inkılapların, hayatının, kişiliği ve kişilik özelliklerinin tam olarak kavratılmasıyla anlaşılabilir. Bilinçli bir öğretim sürecinde; sadece Atatürk’le ilgili hatıra ve hayat hikayeleri, Atatürkçülüğün kavratılması için yeterli değildir. Bu sürece mutlaka çeşitli etkinlikler yerleştirilip, tanımadan çok kavramaya, bellekte tutmaktan çok yaşamaya, bilmekten çok uygulamaya dönüştürerek, Atatürkçülüğü kavratıp, yaşatıp, uygulatmak gerekmektedir.
Bütün öğretmenlerimizin Milli Eğitim Temel Kanunu ve genel programlarda yer alan amaçlar doğrultusunda hareket ederek, öğrencilerin Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı yurttaşlar olarak yetiştirmeleri görevlerinin gereğidir. Bu durumda, okullarımızda her türlü branş öğretmenleri ile sınıf öğretmenlerinin bu konuya önemle eğilmeleri ve programlara uygun biçimde etkinlik göstermeleri zorunlu bulunmaktadır.
Bütün öğretmenler ders dışı eğitsel çalışmalarda ve rehberlik saatlerinde, diğer derslerin yanı sıra, Atatürkçülüğü bir davranış olarak kazandırma yolunda yapabilecekleri çalışmaları, mevcut programlardaki amaç ve açıklamalar göz önünde tutularak , ders içi ve ders dışı çalışmalarda, Atatürk’ü bilinçli olarak sevdirme, O’ nun eserlerine içtenlikle bağlanma yol ve yöntemlerini içerecek şekilde düzenlenmelidir.
Temel Eğitimin I. Kademe sınıflarında; Atatürk ve eserlerinin tanıtılması, benimsetilmesi, sınıf öğretmenlerinin sadece belirli bir ders içindeki ünitelerin işlenmesi sırasında vereceği bilgilerle sınırlı tutulmamalıdır. Atatürk’ün Kişiliği, Kurtuluş Savaşındaki önemli olaylar, Atatürk İnkılabı, Atatürk ilke ve Görüşleri, Ulu önderimizin özdeyişleriyle birlik ve beraberlik içerisinde her fırsatta öğrencilere duyurulmaya çalışılmalı, öğrenciler Atatürkçülük konusunda bilinçlendirilmelidir.
Vatan ve Millet Sevgisi işlenirken, Atatürk’ün vatanını ve milletini çok sevdiği, vatan ve millet için canını feda etmekten kaçınmadığı vurgulanmalıdır.
İdealist oluşu işlenirken; milli birlik duygusuyla kenetlenmiş olmanın, ayrıca milletler arasında kardeşçe bir insanlık hayatı meydana getirmenin Atatürk’ün ideali olduğu vurgulanmalıdır. Mantıkçı ve gerçekçi oluşu, akla ve bilime önem verdiği, gerçeğe akıl ve bilim yoluyla ulaşılacağına inandığına kendi sözleriyle değinilmelidir. Yaratıcı düşüncesi, kazandığı askeri başarılar ve inkılapların yapılması sırasındaki uygulamalarla verilmelidir. Sabır ve disiplin anlayışı; bir konuda karar alışı ve uygulamadaki zamanlamasıyla; ileri görüşlülüğü, olayların gelişmesiyle sonucu kestirebilmesiyle; açık sözlülüğü, gerçekleri millete ifade etmekten çekinmemesiyle; Çok yönlülüğü, komutan, devlet adamı, inkılapçı, öğretmen olmasıyla; Öğreticilik yönü eğitim-öğretime önem vermesi, harf inkılabını yapması ve Baş öğretmenliğiyle; Sanatseverliği, Türk sanatının gelişmesine, çağdaşlaşmasına verdiği önem ve bu alanda söylediği sözlerle; Yöneticiliği, toplumun çıkarlarını kendi çıkarlarından üstün tutmasıyla; Önder oluşu, Kurtuluş Savaşı’nda Türk milletine çağdaş inkılapların yapımındaki önderliğiyle; Kararlı ve Mücadeleci oluşu, güçlüklere direnmesi yılmadan ümitsizliğe kapılmamasıyla; Planlı çalışması, her işini planlı yapışıyla; inkılapçılığı, gerçekleştirdiği inkılaplarla; Birleştirici ve Bütünleştirici oluşu, Kurtuluş Savaşı öncesi hazırlık dönemindeki icraatlarıyla; İnsan sevgisi ise insanlara verdiği değer ve barışçı yaklaşımlarıyla verilip kavratılmak, anlatılıp vurgulanmalıdır.
Öğretmenlerin Atatürkçülüğün kavratılması ve yaşatılması için yapması gereken çalışmalar şöyle özetlenebilir:
– Sınıflarda bakanlık tavsiyeli Atatürk’le ilgili yayınlardan öğrenci seviyesine uygun Atatürk kitaplığı oluşturulmalı, her öğrenci okuduğu en az bir kitabı takdim etmelidir.
– Öğrenciler, Atatürk’le ilgili şiir ve özdeyişleri toplamaya ve bir Atatürk Şiirleri Antolojisi meydana getirmeye teşvik edilmelidir.
– Her ay değişecek şekilde, bir panoda haber levhası hazırlatmalı, gazete ve dergilerde Atatürk hakkında çıkan şiir ve yazılarla öğrencilerin yazdıkları aynı konudaki şiir ve yazılar bu levhaya konulmalı, sınıf öğrencilerinin bilgi edinmeleri sağlanmalıdır. Daha sonra bu yazılar, gelecek yıllarda kullanılmak üzere sınıflarda tutulacak dosyalarda saklanmalıdır.
– Yıl içerisinde yazdırılacak kompozisyon ödevlerinden en az birisi Atatürk’ün ilke ve görüşleriyle ilgili özdeyişleri de açıklanması konusunda verilmelidir.
– Ders kitabındaki metinlerde geçen kelimelerle cümleler yaptırılırken, sık sık Atatürk inkılabıyla ilgili cümleler kurdurulmalı; dil bilgisi cümleleri de bu yönde olmalıdır.
– Öğrencilerden bulundukları yerlerdeki Atatürk’le ilgili müze ve anıtları görmeleri istenmeli, derslerde gezi notları, Atatürkçülük duygusu ile birleştirilerek sözlü veya yazılı olarak anlattırılmalıdır.
– Öğrencilerin ellerindeki Türkçe kitaplarında yer alan Atatürk, Kurtuluş savaşı, Atatürk ilke ve inkılaplarıyla ilgili bulunan serbest okuma parçaları da, kitaptaki esas metinler gibi işlenmelidir.
– Her sınıfta Müfredat Programı’na göre ders öğretmenin seçimine bırakılmış olan Kompozisyon örneklerinin Atatürk’ün inkılap, ilke ve görüşlerinden alınmasına özen gösterilmelidir.
– “Fıkra”, “Hatıra”, “Portre”, “Tasvir”, “Mülakat” gibi yazı türlerinde Atatürk bir kaynak olmalı ve bu konularda yazılmış pek çok yazarın eserlerinden seçmeler yapılmalı ve uygun bulunan metinlerin işlenmesi yoluna gidilmelidir.
– Sözlü ve yazılı açıklamalarda Atatürk’ün özdeyişlerinin anlatım içine girmesi sağlanmalıdır.
– Ders kitaplarında yer alan yazarların metinleri işlenirken ilgisine göre, Atatürk ve inkılabıyla bağlantı kurulmalıdır.
– Türkiye’nin dünyadaki yeri ve önemi konusunda, yurdumuzun bugünkü sınırlarının Atatürk’ün önderliğinde yapılan Milli Mücadele sonunda çizilmiş olduğu ve coğrafi konumu itibariyle stratejik önemine değinilmeli; Türkiye’nin komşusu Orta Doğu ülkeleri arasında gerek ekonomik gerekse kültürel alanlardaki üstünlüğünün Atatürk inkılabının bir sonucu olduğu belirtilmelidir.
– Atatürk’ün 19 Mayıs Samsun’a çıkışı ile Kurtuluş Savaşının başlamış olduğu vurgulanmalı Havza ve Amasya tamimlerinin kapsam ve sonuçlarına değinilmeli; Kastamonu bahsinde şapka ve kılık kıyafet değişikliklerinden söz edilmelidir. (Karadeniz bölgesi)
– Marmara Bölgesi = Boğazların önemi, Lozan Antlaşmasının bu konudaki sonuçları ile daha sonra Boğazlara yeni statü getiren Montreux sözleşmesi anlatılmalıdır.
– Ege Bölgesi = Kurtuluş savaşında bu bölgede yapılan muharebeler ve yunanlara karşı başarılar, Atatürk’le ilişkilendirilerek sonuçları vurgulanmalıdır.
– İç Anadolu Bölgesi = Sivas kongresi ve önemi, Atatürk’ün Ankara’ya gelişi, Sakarya Meydan Muharebesi, Ankara’nın başkent oluşu, TBMM’nin açılışı anlatılmalıdır.
– Akdeniz Bölgesi = Atatürk’ün Hatay’a verdiği önem ve Hatay’ın anavatana katılmasıyla üzerinde durulmalıdır.
– Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi = Erzurum kongresi ve alınan kararların önem ve sonuçlarına yer verilmeli, bu yöre halkının Milli Mücadele sırasındaki kahramanlıkları, Kahramanmaraş, Şanlıurfa ve Gaziantep örnekleriyle açıklanmalıdır.
– Nüfus ve yapısı = Atatürk’ün eğitime verdiği önem, yeni Türk alfabesinin kabulü ve Okuma-yazma Seferberliği üzerinde durulmalıdır.
– Türkiye Ekonomisi = Lozan Barış Antlaşması ile kapitülasyonların kaldırılması ve bunun ekonomik yönden sonuçları açıklanmalıdır. Atatürk’ün tarım ve endüstriyel alanlardaki gelişmelerin gerekliliği hususundaki görüşleri belirtilmeli ve Cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan şeker ve dokuma fabrikaları gibi endüstriyel kuruluşları örneklerle yer verilmelidir.
– İkinci Anayurdumuz olan Türkiye’nin tarihinde dönüm noktası oluşturan Malazgirt ve Miryekefalon savaşları anlatılırken, Kurtuluş savaşımızın sonundaki Büyük Taarruz ve Başkumandan Meydan Muharebesinin önemine de değinilmelidir.
– Tarihimizde gurur duyduğumuz kahramanlıklar anlatılırken, yerine göre, en büyük kahraman Atatürk’le ilişki kurulmalıdır.
– Geçmişteki denen Osmanlı zamanındaki Savaş, ıslahat, antlaşma ve siyasi olaylar anlatılırken, konusuna göre, Cumhuriyetimizdekilerle karşılaştırmalar yapılmalı, Atatürk’ün üstün kişiliği vurgulanmalıdır.
– Osmanlı döneminde kullanılması güç olan arşın, dirhem, okka gibi uzunluk ve ağırlık birimleri ile ölçü sistemleri yerine daha kolay kullanılır, pratik metrik sistemin, gram ve kilogram ölçülerinin konulmasının Atatürk’ün emirleri ile gerçekleştirildiği açıklanmalı ve bunların önemine değinilmelidir.
– Atatürk’ün şu sözleri ile dersler arasında bağlantı kurulmalı ve çocuklara benimsetilmelidir: “ Bilim ve teknik için sınır yoktur.”, “ Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.”, “ İstikbal göklerdir.”, “ Hakiki rehberimiz ilim olacaktır.”
– İslam dinide bilgiye verilen önem ve yenilikler karşısında islam dini, sanat ve bilim hareketlerinin gelişmesinde Türklerin hizmetleri, Büyük Türk düşünürleri, Bilgi ve bilgin, konularında Atatürk’ün bütünleyici ilkelerinden; Bilimselcilik, Akılcılık, Çağdaşçılık, ilkeleri açıklanmalı; Atatürk’ün sanat ve sanatçıya verdiği önem üzerinde durulmalı; Cumhuriyet döneminde kurulan kültür, bilim ve sanat kuruluşlarından bahsedilmelidir.
– Vatan sevgisi konusunda, Atatürk’ün vatan ve millet anlayışı açıklanmalıdır.
– Türklerin tarih boyunca İslama hizmetleri konusunda kurtuluş savaşı ve bu savaşın İslam’a kazandırdıkları üzerinde durulmalıdır.
– Türklerin meydana getirdiği hayır kurumları için Atatürk zamanında Kızılay ve Çocuk Esirgeme Kurumuna verilen önem belirtilmelidir.
– Birlik ve Beraberlik konusunda, Atatürk’ün Milli Birlik ve Beraberlik ilkesi açıklanmalıdır.
– Çalışma konusunda Atatürk’ün kişiliği örnek alınmalıdır.
– Din ve dünya ayrılığı, devlet ve demokrasi konuları Laiklik ilkesiyle açıklanmalı, Laikliğin dinsizlik olmadığı vurgulanmalıdır.
– Öğrencilerin seviyelerine göre, Atatürk’ün İslamiyet hakkında görüşleri veya Laiklik hakkında ödevler verilmelidir.
– Bedensel faaliyetlerin düzenli ve tertipli akışı uygulamalarında öğrencilere Atatürk’ün “ Spor bir medeniyet unsurudur ” ve “ Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim.” sözleri açıklanmalıdır.
– Müzik dersi çerçevesinde, Atatürk ile ilgili marşlara yer verilmeli, güftelerdeki anlamlar, Atatürk’ün kişiliği, ilke ve görüşleriyle bağdaştırılmalıdır.
– İstiklal Marşı’nın anlam ve önemi öğrencilere kavratılmalıdır.
– Kabiliyeti bilinen öğrencilere Atatürk, Yurt, Bayrak konularında marş güfteleri yazmaları sağlanmalı, ödül ve pekiştireçlerle teşvik ve katılım sağlanmalıdır.
– Yeri geldikçe Atatürk’ün sevdiği şarkılar ve türküler öğretilmelidir. İmkanlar ölçüsünde Atatürk’le ilgili müzik eserleri dinletilmelidir.
– Türk bayrağı resmi çizdirilirken, İstiklal Marşı, Atatürk’ün bağımsızlık ilkesi üzerinde durulmalıdır.
– Cumhuriyet öncesi ve sonrası Türkiye ile Türk halkının durumu çizilen mukayeseli kompozisyonlara uyarlanmalıdır.
– Okullardaki Atatürk köşelerinin düzenlenmesinde, köşede yer alacak Atatürk resimlerinde öğrenci katkısı sağlanmalıdır.
Velhasıl, sadece programda yer alan basit konular ve sadece Türkçe ve Hayat Bilgisi (Sosyal Bilgiler) dersleri ile Atatürkçülük konusunun kavratılması, yeterli değildir. Öğrenciler, Atatürkçülüğü değil sadece Mustafa Kemal’i tanımakta, O’nu bilmektedir. Yurdumuzu düşmanlardan savaşarak kurtarmış, Cumhuriyeti kurmuş ve şuan Anıtkabir’de yatmaktadır. Sadece hayatının bir kısmıyla yetinen öğrencilerin Atatürkçülük gibi kendilerini geleceğe yöneltip hazırlayacak mühim bir etkenden uzak kalmaları üzüntü verici ve gelecek için oldukça düşündürücüdür. Atatürk’ün kişiliği ve kişilik özellikleri, ülkenin І. Dünya savaşı sonrası durumu sırasında Atatürk’ün takındığı tavır, Atatürk’ün fikir ve düşünce hayatı, Atatürk’ün Türk Milleti ve geleceği için yaptığı çalışmaları, inkılapları, eserleri, Atatürk’ün birbirinden değerli ilkeleri ve bunları tamamlayıcı ilkeleri, Atatürk’ün öğrencilerin anlayacağı seviyeye indirgenmiş görüşleri ve sözleri çocuklara kavratılmalıdır.
Atatürk’ü, çocuklar, Malkoçoğlu veya Battalgazi filmlerinde izledikleri gibi algılamamalı, O’nun bir fikir, ilim, edebiyat, sanat, devlet adamı olduğunu anlamalı, böyle kavramaları sağlanmalı, ilke ve inkılaplarını yaşmaları sağlanmalı, gereken yerlerde uygulanmalıdır.