Yönetsel yapı
Hollanda’da okulların yönetim ve finansmanı çoğunlukla yerel yönetimlere (belediye) ilgilenir. Bununla birlikte ilköğretim düzeyindeki okulların % 70’i, ortaöğretim düzeyinde ise % 80’i özel kurumlardır. Bunlar arasında az sayıdaki kilise ve dernek okulu da vardır ve bunların finansmanının bir kısmına da yerel yönetimler katkıda bulunur.
Okullar Türkiye’de olduğu gibi her yıl denetmenlerce denetlenmez. Her okulun denetmeni öncelikle veliler ve okulun müdürüdür. Öğretmenler yılın çeşitli dönemlerinde hizmet içi eğitim kurslarına alınarak eğitim uzmanları rehberliğinde yaşanan sorunlar tartışılır, çözüm bulunmaya çalışılır.
Velilerden gelen okul ve öğretmenlerle ilgili şikayet ve yakınmaları yerel yönetim ve Eğitim Bakanlığı karara bağlar.
Zorunlu eğitim
Hollanda’da zorunlu eğitim 12 yıldır. Okulöncesi eğitim de zorunlu eğitim kapsamındadır. Çocuklar 4 yaşına kadar Refah, Sağlık ve Kültür İşleri Bakanlığına bağlı çocuk yuvalarında bakılır ve eğitilir. Bu zorunlu değildir. Bu bir okul öncesi eğitim değildir. Bu yuvalarda lise üstü iki yıllık yüksekokul mezunu öğretmenler görev yaparlar.
Dört yaşına giren çocuk, o andan itibaren Temel Okula (ilköğretim) isterse kaydını yaptırabilir. Ancak beş yaşına giren çocuklar kayıt yaptırmak zorundadırlar. Yani zorunlu eğitime başlama yaşı beştir. Zorunlu eğitim 17 yaşında bitirilir.
Temel Okul
Temel okul sekiz yıllık bir okuldur. Bunun ilk iki yılı okulöncesi eğitim niteliğindedir. Bu kısımda lise üstü üç yıllık eğitim gören okulöncesi eğitim öğretmenleri görev yaparlar.
Üçüncü sınıfta okuma yazma, hesap gibi etkinliklerin yapıldığı aşama başlar. Burada çocukların karşısına dört yıllık bir üniversite mezunu sınıf öğretmeni çıkar. Bu kısımda aynı sınıf öğretmeniyle beş yıl eğitim gördükten sonra (bizdeki 5. sınıf) 7. sınıfta öğrenciler ortaöğretime geçerler.
Köprü Sınıf
Temel okulun birinci kademesini bitiren öğrenciler zeka ve yetenekleri doğrultusunda ve kendilerine uygulanan testler sonucu üç ortaöğretim türünden birine kaydını yaptırırlar. Okul türünün belirlenmesinde sınıf öğretmenlerinin önemli ağırlıkları vardır.
Okul türü belli olan öğrenci kabul edildiği okulun hazırlık bölümüne devam eder. Bu hazırlık sınıfına köprü sınıfı denir. Bu sınıfta öğrencinin gösterdiği edim o okul türünde kalıp kalamayacağını gösterir.
Ortaöğretim
Hollanda’da ortaöğretim de zorunludur. Temel okulun birinci kademesini bitiren öğrenciler diploma almadan, edimlerine göre üç ortaöğretim kurumundan birinin köprü sınıfında okuma hakkı kazanır. Bunlar;
1. Orta dereceli meslek eğitimi (MAVO): Ortaöğretim sonucu meslek edindirmeye yönelik çıraklık okullarıdır.
2. Yüksek dereceli genel ortaöğretim (HAVO): Meslek yüksekokulu ve üniversite düzeyinde teknik eleman ve ara insangücü yetiştirmeye yönelik okullardır.
3. Bilimsel eğitime hazırlayıcı genel ortaöğretim (VWO): Üniversite düzeyinde eğitim veren okullardır.Üst düzeyde edim gösteren öğrenciler bu kademede eğitim alırlar.
Hollanda Eğitiminden Bazı Özellikler
- Öğrencilerin jimnastik dersi dışında önlük ya da üniforma giymesi gerekmez.
· Bir öğretim yılı üç dönemde tamamlanır.
· Sınavlarda puanlar 1-10 arasında verilir.
· Türk, Fas, Portekiz, İspanyol, İtalyan, Moluk, Surinam, Antil, Aruba ve Yunan asıllı olan öğrencilere sayıları 10’u bulmaları halinde haftada 5 saat kendi dillerinde eğitim verilmektedir. Bunun yarısı ders saatleri dışında verilir. (Bunlar yurttaş ya da azınlık değil, tekrar kendi ülkelerine dönecek olan “konuk” kabul edilirler)
· İkili öğretim uygulaması bulunmamaktadır.
· Temel okulun süresi 8 yıldır. Ancak isteyen daha kısa sürede bitirebilir.
· Başarısız öğrencilere ders dışı saatlerde ek dersler verilir. Ödev verilmez.
· Temel okulda sınıfta kalma yoktur.
· Temel okulun ilk dört yılında çocuklara yılda 880 saat, sonraki sınıflarda 1000 saat ders verilir. Dinlenme araları ayarlanarak çocukların sabah geliş ve akşam ayrılış saatleri eşitlenir.
· Ortaöğretimde her öğretmenin bir dersliği vardır ve öğrenciler her ders taşınırlar.
· Ortaöğretimde proje ve araştırmalar ödev olarak verilebilir.
· Zorunlu öğretim ücretsizdir. Öğrencilerin kitap, defter ve kalemleri okulca karşılanır. Ancak sosyal etkinlikler için velilerden katkı istenebilir.
· Ortaöğretim ücretlidir ve velinin geliri ve çocuk sayısı dikkate alınarak belirlenir. Ücretler okul ve kişiye göre yıllık 150 ile 1604 Hollanda Guldeni arasında değişir.
· Din dersleri zorunlu değil, isteğe bağlıdır.
Türkiye için çıkarılabilecek bazı sonuçlar
Þ Denetim sistemi Hollanda’da olduğu gibi hizmet içi eğitim ağırlıklı olarak düzenlenebilir.
Þ Zorunlu eğitimin süresi uzatılmalıdır.
Þ Okul öncesi eğitim yaygınlaştırılmalıdır.
Þ Mesleki teknik eğitim yaygınlaştırılarak üniversite önündeki birikim azaltılmalıdır.
Þ İkili öğretim uygulamasından vazgeçilmelidir
Þ Başarısız öğrencileri velilere şikayet etmekten vazgeçip etüt saati gibi ek uygulamalarla bu öğrenciler yetiştirilmelidirler
Þ İlköğretimin ilk üç yılında ders saatlerinin sayısı azaltılmalıdır. Örneğin günde altı değil, dört saat gibi.
Þ İlk ve ortaöğretim gerçekten parasız hale getirilmeli ancak yükseköğretimde öğrenci katkısı artırılmalıdır.
Þ Din dersleri zorunlu olmaktan çıkarılmalıdır.
KAYNAKÇA
MEB (Millî Eğitim Bakanlığı). 1996 Avrupa Birliği Üye Ülkelerinin Eğitim Sistemleri. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. 1996 Hollanda’da Okula Gitmek. (Türkler için Tanıtım Kılavuzu). Hollanda Eğitim ve Bilim Bakanlığı Yayını.
www.ed.gov/nle/ 1999 Nederlands: Educational System.