Lise 2’de Merdiven veya Çubuk Meselesi

Sayı 15- Fen Eğitimi (Mayıs 2007)

Duvara dayanmış merdiven veya çubuk meselesi  Lise 2’de vektörlerden sonra, hemen başlayan kuvvet momentine  bağlı meseledir. Merdiven veya çubuk duvara dayanmış şekilde dengededir. Kitapların çoğunda böyle eşyaların kütlesinin homojen dağıldığı  ve bazen de kütlenin tümü bu nesnelerin  orta bölgesinin her hangi bir  kesin belirtilmiş yerinde olduğu verilir. Çok zaman duvarın dümdüz ve sürtünmesiz olduğu, ama yerle eşya arasında sürtünme olduğu meselenin şartında verilir. Diğer kitaplarda duvarla eşyanın arasında sürtünmenin olup veya olmaması kayıt olunmuyor. Ama buna rağmen mesele aynen birinci grup kitaplardaki gibi çözülür. Yerinde pürüzlü, pürüzsüz, taşlı veya kumlu olduğuna bağlı bir bilgi de yok. Bu gösterir ki, önemli olan mesele çözmek değil, yurt dışında basılmış kitaptaki cevabı ezberlemek ve doğru şekilde vermek. Buna çok şükür. Çünkü bazı çözümler tamamen yanlış ve ya anlamsız oluyorlar.

Şartların tam olarak belirli olmayan meselede, duvara dayanmış çubuk şekilde eşyaya etki yapan bazı kuvvetlerin büyüklüklerinin bulunması istenilir.  Önce kuvvetin ne olduğunu bilelim ki, onu bulmak imkanımız olsun.  Örneğin, 2004 yılın Lise 2 ders kitabında şöyle yazıyor: “Cisimleri hareket ettiren, hareket halinde ki cisimleri durduran, cisimlerin hareket doğrultusunu ve yönünü  değiştiren, cisimlerde şekil değişikliği meydana getiren etkiye kuvvet denir.”

Diğer en yeni kitap yeni öğretim sistemine göre. 10. sınıf için, ÖSS fizik: “Duran bir cismi hareket ettiren, hareket eden bir cismi durduran, cisimlerin şeklini değiştirebilen etkiye kuvvet denir.”

Diğer örnek: ÖSS Fizik.1999, Güvender Yayınları: “Cisimlerin hareket durumlarını veya şekillerini değiştiren etkiye kuvvet denir.”

Dershane kitaplarını genelde kuvvetin, dengenin, küvet momentini ve diğer gerekli kavramları hiç vermiyorlar. Kavramları Milli Eğitim Bakanlığı onayladığı kitaplardan ve okul öğretmenlerinden öğrensinler. Çünkü önemli olan çocukların üniversite kazanmasıdır. Bunun içinde iyi bir bilgiye ve bilimsel düşünceye gerek yok. Kuvvet  kavramı, etki ve tepki Newton kanunlarını inceleyen zaman doğru şekilde anlaşılırlar ve bu konularda   8inci sınıfta iyi şekilde kavranabilirlerdi. Şimdi ise bu anlayışlar 10 uncu sınıfa kaydırılmıştır. Buda gençlerin bilimsel düşüncesinin daha küçük tempo ile gelişmesine neden oluyor. Oysa fizik bilimine en büyük katkılar  22-26 yaş arasında olanlarca yapılmıştır.

Duvara dayanmış eşyamız dengede olduğundan hiç hareketini değişmiyor. Diğer yandan onun şekli de değişmiyor. Böyle olduğundan, kuvvetin anlatımından görüldüğü gibi,  ona ne dünya çekim kuvveti,  ne yerin  ne de duvarın tepki kuvvetleri etki yapmıyorlar. Ama gerçekte, kitaplarda verilen kuvvetin anlatımı tam doğru  değil ve eşyamıza bir sürü kuvvetler etki yapıyorlar. Cisim hareket etmiyorsa, onun hareket durumu  veya şekli değişmiyorsa bu o demek değil ki ona kuvvet etki yapmıyor. Sadece etki yapan kuvvetler ve kuvvetlerin momentleri uygun olarak bir birlerini dengelemişler. (Cismin şeklinin değişimi yok sayıla bilirse, bu dış küvetin az ama atom ve moleküler küvetlerin çok olmasını gösterir. Cismi çok ısıtırsak atom ve moleküller dış etkiye karşı koya bilmezler ve o şeklini değişir.) Keşke kuvvetin yukarıdaki tanıtımı verilen zaman, cismin serbest olduğu vurgulansaydı.  Bu meselenin şartları ve gereken kavramlar kesin şekilde olmasalar da,  cevapları iyi şekilde ezberlenmiş olduğundan kuvvetler genelde doğru olarak bulunurlar. Keşke bu meselenin şartlarındaki incelikleri anlatarak çözeler.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir