YİTİRİLEN DEĞERLERİMİZ-1
LADES ( NADES ) OYUNU
2000’li yılların başından itibaren televizyon ve internet gib kitle iletişim araçlarının esiri oldu gençliğimiz. Uzun kış gecelerinde oynadığımız kültürel oyunlarımızın yerini bilgisayarda savaş oyunları, chat adı verilen sohbet kanalları aldı. Çocukluk arkadaşlarımla ne zaman biraraya gelsek, hep bu durumdan dert yanarız. Buna bir çözüm bulmak adına mazideki oyunlarımızı ve diğer kültürel değerlerimizi bir derleme halinde toparlamayı planladık. Bu çalışmayı eğitimle alakalı bulduğum için Eğitişim Dergisinde de yayınlamayı düşündüm. Okuyucuların ülkemizin değişik yerlerinde yok olmaya yüz tutmuş kültürel değerlerimizi aktarırsa daha geniş kapsamlı bir çalışma yapmış oluruz düşüncesindeyim. Takdir edileceği üzere benim yazacaklarım Ege ve daha özelde de Afyonkarahisar ile sınırlı kalacaktır. Çalışmamız umarım amacına ulaşır.
Bu oyunu ilk oynadığımda yedi yaşlarındaydım. Karlı bir kış gecesiydi. Zaten bizim gibi köy hayatı yaşayanlar bilirler ki tavuklar kışın kesilip yenilir. Şİmdiki gibi fabrika tavuğu değil, tamamen doğal köy tavuğu.. Hatırlıyorum tavuğun eti bile kırmızıya yakın olurdu. Sonradan beyaz etli tavuğu görünce çok şaşırmıştım. Evde ne zaman tavuk pişirilse lades kemiğini almak için sofrayı birbirine katardım. Çoğunlukla da almayı başarırdım. Alamasam da ağlamamam için kardeşlerim kemiği bana verirlerdi. Oyunun inceliklerini öğrendikten sonra herkesi yenmeye başladım. Fakat bu yenilgiler de sırf benim kaybettikten sonra sinirlenip huysuzluk yaratmamdan dolayı evdekilerin rahatsız olması münasebetiyle, bu tür bir kargaşaya meydan vermemek için sahte yenilgiler yaşanırmış bana karşı. Yenildiğim zaman itiraz eder, bir dahaki tavuk pişirilinceye kadar beklemez hemen oracıkta tekrardan iddaya tutuşurdum. Şimdi olduğu gibi o zaman da kaybetmeye hiç tahammül edemezdim.
Şimdi oyun hakkında bilgi vermeye çalışacağım. Oyun hakkında hatırlayamadığım yerler olursa ya da yöresel farklılıklar varsa tamamlarsanız sevinirim.
Tavukların göğsünde ‘V’ şeklinde bir kemik bulunur. Anadolu kültüründe bu kemik ile bir oyun oynanır. Bu oyuna lades (nades) oyunu ya da lades tutuşmak adı verilir.
Lades oyunu her zaman dikkatli olmayı gerektirdiğinden çok eğlencelidir. Sürekli aktif düşünmeyi gerektirir. Rakibini alt etmek için strateji geliştirmeye mecbur kılar insanı. Bu yönüyle çocukların zihinsel gelişimine daha faydalı olduğu kanısındayım.
Oyun kısaca şu şekilde oynanır:
Tavuk pişirilip sofraya konduktan sonra yemek sırasında lades kemiğini bulan kişi istediği bir kişiyle kemiğin birer tarafından tutarak anlaşma yapmaya başlarlar.
– Lades, lades olsun mu?
– Olsun!
– Üstünde değ(ir)men taşı dönsün mü?
– Dönsün!
-Ne için? (yani oyunun ne için oynanacağı belirtilir. Kaybedenin, kazanana ne alacağı belirtilir.) diye sorulduktan sonra oyunda kaybedenin, kazanana ne alacağı kararlaştırılır.
Anlaşma yapıldıktan sonra her ikisi de kemiği çekerek kırarlar. Bu dakikadan itibaren lades oyunu başlamıştır. Ladesli kişiler birbirlerinin ellerinden herhangi birşey almadan önce ‘aklımda!’ kelimesini kullanması gerekir. ‘Aklımda!’ demeden, ladeslii olduğu kişinin elinden birşey alan, oyunda yenilmiş sayılır ve galip gelen kişiye söz verdiği hediyeyi alır. Böylece oyunda son bulur.