Ahıska Türkleri Bibliyografyası

Sayı 52- Ekim 2016

Bibliyografya, belli bir konudaki yayınlar listesidir. İlgili konudaki yayınların tamamı ya da belli başlı olanlarını derleyip ortaya koymak bilimsel araştırmalara kapsamlılık ve araştırmacılara kolaylık sağlar. Belli bir konuda, mesela literatüre “Ahıska Türkleri” (Ahiska Turks – Meskhetian Turks) olarak yerleşen konuda yapılan belli başlı yayınların listesini künyesiyle birlikte vermek, Ahıska Türkleri alanında veri toplamak isteyen araştırmacılarının işlerini kolaylaştıracak, konu hakkındaki bütün yayınlardan haberdar olacaktır. Bu yazı bu amaç ve niyetle yazıldı.

Bu bibliyografya tam değildir. Konuyla ilgili medya haberleri ile yabancı yayınlarda gözden kaçanların olduğu akılda tutulmalıdır. Araştırmacılara yararlı olması dileğiyle.

AHISKA TÜRKLERİ BİBLİYOGRAFYASI

  • ABABAY, Feridun. Çıldır’ın Yönetsel Örgüt Süreci: Kuzeydoğu Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası İle Osmanlı Taşra Örgütü, Ankara, 2000;
  • AGARA, İbrahim. Ahıska Türkleri – İnsanlık Dramı (Sürgünün 60.Yılı Anısına). Karaca Matbaası, İzmir, 2004;
  • Ahıska Vizyonu – 2013. Makaleler Derlemesi. Editörler Prof.Dr. Deniz Ekinci, Arif Yavuz. İstanbul, AHİMED Yayını, 2014, 261 s; 
  • AHISKALI, Mircevat. Gurbetten İniltiler 1. Sürgün Romanı. Emin Yayınları, 2. baskı, Bursa, 2010, 183 s;
  • ____ Gurbetten İniltiler (2). Yaşam Savaşı. Emin Yayınları, Bursa, 2010, 349 s;
  • ____ Gurbetten İniltiler (3). Karış Karış Fergana. Emin Yayınları, Bursa, 2010, 398 s;
  • ____ Ahıskalıdan Hikayeler. Emin Yayınları, Bursa, 2010, 224 s
  • ____ Ahıska Masalları ve Hikayeler. Emin Yayınları, Bursa, 2010, 175 s;
  • AHMEDOV, Muhibbi. Mesket Türkleri Sorunu – XI. Türk Tarih Kongresi Bildiri Özetleri, TTK Basımevi, Ankara, 1990,  s. 123 -124.
  • ALİYEVA, Minara. “Dil-Tarih-Kültür Etkileşimi Bağlamında Ahıska Türklerinin Ağzı”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı 78. Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Yayınları, 2015. s. 350-359.
  • ____ “Kültür Değişimi Bağlamında Ahıska Türklerinin Ağzı”, II. Uluslararası Türk Dünyası Sempozyumu, 20-22 Mayıs 2015, Almatı/Kazakistan.
  • ____ “Sovyetler Sonrasında Ahıskalılarda Yazı Dili Sorunu”, Sürgünün 70. Yılında Ahıska Türkleri Uluslararası Sempozyumu, 14-16 Kasım 2014 Çorum/Türkiye.
  • ____ “Türkiye Türkçesi Ağız Haritasında Ahıskalı Türklerin Yeri ve Önemi Üzerine”, VII. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 16-18 Ekim 2014, Elazığ/Türkiye.
  • ____ “Ahıskalı Türklerde Dilin Önemi ve Yazı Dili Sorunu”, Uluslararası Ahıskalı Türklerin Hukuki ve Sosyal Sorunları Sempozyumu, 14-15 Nisan 2014, Giresun/Türkiye.
  • ____ “Ahıska Türkleri ve Anavatana Dönme Sorunları”, Sayı 54, Yeni Türkiye Dergisi, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Yayınları, 2013. s. 2686-2696.
  • ____ “Ahıska Türk Edebiyatının Oluşumunda Yaşanan Dil Sorunları”, VI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 4-7 Aralık 2013, Bursa/Türkiye.
  • ____ “Ahıska Türklerinde Halı Kültürü”, Arış Dergisi, Sayı 8, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2012.  s. 16-25.
  • ____ “Ahıska Ağzının Sosyo-Lengüistik Özellikleri”, 5. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu”, 19-22 Aralık 2012, Denizli/Türkiye.
  • ____ “Ahıskalı Türklerde El Sanatları”, Uluslararası Geleneksel El Sanatı Ustaları Sempozyumu, 13-15 Ekim 2011, Ankara/Türkiye.
  • ____ “Bursa’ya Göç Etmiş Ahıskalı Türklerin Kültürel Faaliyetleri”, “Kaşgar’dan Endülüs’e Türk-İslam Şehirleri Sempozyumları 2011/Bursa Şehrengizi”, 28-29 Nisan 2011, Bursa.
  • ____ “Ahıska Türklerinde Kişi Adları”, Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Yıl 10, Sayı 16, 167-185, Bursa.
  • ____ “Geleneksel Çocuk Oyunlarının Eğitimsel Değeri ve Unutulmaya Yüz Tutmuş Ahıska Oyunları”, Uludağ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, Journal of Uludağ University Faculty of Education, Cilt: XXI, Sayı: 2, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa, 2008. s. 357-367.
  • ____ “Ahıska Türklerinin Halk Takvimi Üzerine”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 11, Bahar 2001, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2001. s. 134-139.
  • ____ “Ahıska Türklerinin Ağzında Atasözleri”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 12/2, Güz/2 2001, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 585-590.
  • ANSAROV, Alipaşa. Ahıska Türkleri, Azerbaycan Devlet Neşriyatı, Bakı, 1996, 54 s.  (Azerice)
  • ARSLAN, Ali., I. Dünya Savaşı ve Milli Mücadele Döneminde Ahıska ve Ahılkelek (1914 – 1921) // Kafkas Araştırmaları – III, İÜ Ed. Fk. Tarih Bölümü, İstanbul, 1997, s. 93 – 116;
  • ARSLANOĞLU, Cemender. Kars Milli Şurası / 05.11. 1918 – 17.01.1919 / ve Cenub-i Garbi  Kafkas Hükümeti  Muvakkata-i Milliyesi / 18.01. – 13.04. 1919 /. Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları, Ankara, 1986, 334 s;
  • ARSLANOĞLU, C. ve KAYABALI  İ., Ahıska Üzerine Halk Değişmelerinden – Türk Kültürü Dergisi, C. XI, Sayı 126, Ankara, 1997, s. 416  – 420
  • ASLAN, Kıyas. Ahıska Türkleri. Ahıska Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayını-1, Ankara, 1995, 87 s; İngilizce çevirisi:  Aslan, Kiyas. The Ahiska Turks. Ankara, Cultural and Solidarity Association of the Ahiska Turks, 1996, 80 p.
  • AŞIRIM, Adil. Ahıska Türkleri. Yücel Ofset Ltd.Şti, Ankara, 1998, VI – 46 s.
  • AVŞAR, Zakir – TUNÇALP, S. Zafer. Sürgünde 50 yıl: Ahıska Türkleri. TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu  Yayınları, No: 73, Ankara, 1995, VIII – 144 s.
  • AYDINGUN, Aysegul. “Creating, Recreating and Redefining Ethnic Identity: Ahiska/Meskhetian Turks in Soviet and Post Soviet Contexts,” Central Asian Survey, 21 (2) June 2002, р. 185-197;
  • AYDINGUN, Aysegul. “Ahiska (Meskhetian) Turks: Source of Conflict in the Caucasus?” The International Journal of Human Rights, vol. 6, no.2, Summer 2002;
  • AYDINGÜN, Ayşegül – AYDINGÜN, İsmail. Ahıska Türkleri: Ulusötesi Bir Topluluk – Ulusötesi Aileler. Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınevi. Ankara, 2014, 216 s; 
  • AYDINGÜN, Ayşegül. Ahıska Türklerinin Dünü, Bugünü, Yarını // Yeni Türkiye, Sayı 78, 2015, s. 223 – 233;
  • AYVAZ, Susanna. Göçmenlerin Gelir Dağılımını Belirleyen Etmenler: Ahıskalı Göçmenler Üzerine Bir Değerlendirme // Ahıska Vizyonu – 2013, AHİMED Yayını, İstanbul, 2014, s. 171-187;
  • BARATASHVİLİ, Marat. Legal State Of Meskh Repatriates in Georgia. USİA, Printed by Pirveli Stamba, Tbilisi, 1998, 63 s.
  • BAYRAKTAR, Rasim. Ahıska: 21. Yüzyılda İnsanlık Dramı. İHLAS Matbaacılık, , İstanbul, 1999, 108 s.
  • ____ Ahıska – Çıldır Beylerbeyliği. Eksen Matbaası, İstanbul, 2000, 132 s.
  • ____ Eski Sovyetlerde Türk Kimliği. Berikan Yayınevi, Ankara, 2013, 206 s;
  • BAYRAM, Seyfettin. Stalin Cehenneminde Ahıska Türkleri. Bursa, 2004, 184 s; 
  • BERDZENİŞVİLİ, Nikoloz – CANAŞİA, Simon (Çeviren Hayri Hayrioğlu) Gürcüstan Tarihi: Başlangıçtan 19. Yüzyıla Kadar, Sorun Yayınları, İstanbul, 1997, 304 s.
  • BLACKLOCK Denika. Finding Durable Solutions for the Meskheians. ECMI Report No. 57, August, 2005, European Centre for Minority Issues, Flensburg;
  • BUDAK, Feyzullah. Orta Asya Mektupları, Sevinç Matbaası, Ankara, 1994, 301 s.
  • BUNTÜRK, Seyfettin. Rus – Türk Mücadelesinde Ahıska Türkleri, Berikan Yayınları, 2007, Ankara, 408 s. 
  • CONQUEST, Robert. (Çeviren Eşref ÖZBİLEN). Kayıp Bir Halk: Rusya Mesketyalıları, Türk Dünyası Araştırmaları dergisi, Sayı 50 (Ekim, 1987), İstanbul, 1987, s. 183 – 188.
  • ÇEHOV, Ahmet. Kültürel Bellekte Ahıska Gençliğinin Sorunlarını Kökleri // Ahıska Vizyonu-2013, AHİMED Yayını, İstanbul, 2014, s. 227-235;
  • Çıldır, Ardahan, Hanak, Posof. KARS İLİ – 1. Özel Sayı, Kars Turizm ve Tanıtma Derneği Yayınları No 5, Yeni Desen Tic. Ltd. Şti. Matbaası, Ankara, 1966, 76 s.
  • ÇINAR, İkram. Atabek Yurdu: Jeokültürel Yaklaşım. IQ Kültür Sanat Yayıncılık. İstanbul, 2015, 190 s. 
  • ÇİLOĞLU, Fahrettin. Gürcülerin Tarihi: Dilden Dine, Edebiyattan Sanata, Ant Yayınları, İstanbul, 1993, 184 s;
  • ÇOBAN, Fatma. Gürcistan’da Etnik Kimlik ve Güvenlik Algısı Bağlamında Ahıskalı Türkler // Yeni Türkiye, Sayı 78, 2015, s. 433 – 441;
  • DEMİRKAYA, Cevher Aktaş. Dinmeyen Acı: Kafkasya. Karma Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2007, 399 s; 
  • DEVLET, Nadir. SSCB’deki Türkler Ağırlıklı Çağdaş Türk Dünyası, İÜ Ed. Fk. Basımevi, İstanbul, 1989,  s. 223 –227;
  • DİNÇ, Fadime Tosik. Osmanlı Devletinin Kafkasya Siyasetinde Ahıska’nın Yeri ve Önemi // Yeni Türkiye, Sayı 78, 2015, s. 271 – 309;  Route Educational and Social Science Journal Volume 2(1), January 2015 Route Educational and Social Science Journal Volume 2(1), January 2015
  • ___ Batum Antlaşmasından Mondros Mütarekesine Kadar Geçen Sürede Ahıska’daki Faaliyetler // Route Educational and Social Science Journal. Volume 2(1), January 2015, s. 347-357;
  • DOĞRU, Abdülmecit. Yukarı Kür Boylarının Yeradları Üzerine Bir Araştırma. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını,  İstanbul, 1985, 87 s.
  • DOĞRU, Nihat. 2004. Kıpçak Atabekleri (Sa-Atabago) Yukarı Kür-Çoruh Boylarının Türkleşmesinden Günümüze. İzmir: Özkaner Klişe Ofset Matbaası.
  • DOĞRU, Reşat. Ahıskalıların Vatanına Dönmesi Türkiye’nin Milli Politikasıdır. // Ahıskalılar Vakfı Tarih ve Kültür Dergisi, Sayı:3, Şubat 2003;
  • ERCİLASUN, Ahmet Bican. Kars İli Ağızları – Sesbilim İncelemesi, Gazi Ü.Yayını No: 29, Ankara, 1983, VIII – 386 s;
  • ____ Meskhet Türkleri Hakkında – Türk Kültürü dergisi, Temmuz, 1989. Ankara, 1989;
  • ERSÖZ, Serpil. T.C. Sınırları İçinde Ahıska Ağzı // Yeni Türkiye, Sayı 78, 2015, s. 360 – 366;
  • GAZİGİL, İbrahim. Karasevdam Türkiye: Ahıska Türklerinin Yeniden Doğuşu 1829-1992. Profil Yayıncılık, 2016, İstanbul, 316 s;
  • GÖKDEMİR, Ahmet Ender. Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti. G.Ü. TÜE Yayını, Ankara, 1989;
  • GÜNAY, Necla. Karahisar’i Sahip Sancağına Yerleştirilen Ahıska Türkleri // Milli Mücadele ve Büyük Taarruzda Afyon – Karahisar. Editör Hasan Babacan, Afyon – Karahisar, 2010, s. 49-65;
  • ____ Osmanlı’nın Son Döneminde Ahıska Türklerinin Anadolu’ya Göç ve İskanı // Bilig, Bahar, 2012, Sayı 61, s. 121 – 142;
  • GÜZELOĞLU, Hanzade. Kazakistan’da Ahıska Türkleri: Kültürel Kimliğin Korunması // Yeni Türkiye, Sayı 78, 2015, s. 337 – 350; 
  • HACILI, Asif. Axıska Türklerinin Sürgün Folkloru. Bakı, Mütercim Neşriyyatı. 2014. 100 s.
  • ____ Ahıska Türkleri İnanc Dünyası. Bakı. Mütercim. 2014. 108 s.
  • ____ Axısqalı Aşıq Molla Mehemmed Sefili. Bakı. Mütercim. 2014. 84 s.
  • ____ Axısqalı Molla Mәhәmmәd Sәfili. Bakı: Mütәrcim, 2014, 84 s.
  • HACINİDZE, Nermin. Ahıska Türkleri Tuz Üzerine Bile Ot Bitirir // Stratejik Analiz, Sayı:16, Ağustos 2001;
  • HALİD, Cabir. Yurda Dua Etmedikçe. Şiirler. Derleyen Mirze Misliyev. İstanbul Ahıska Türkleri Eğitim Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Derneği Yayını. İstanbul, 2004, 91s.
  • İZZETGİL, Elşan. Avrupa Konseyi Belgelerinde Ahıska Sorunu ve Gürcistan’ın Konuyla İlgili Politikası- http://www.usgam.com/index.php?l=8oo&cid=792&bolge=o
  • İZZETGİL, Elşan. Ahıska Sorununun Uluslararası Boyut Kazanması ve Son Gelişmeşer // Yeni Türkiye. Sayı 54, 2013, s. 2697-2706;   
  • ____ Avrupa Konseyi 2011 Gürcistan Raporunda Ahıska Sorunu, Gürcistan’ın Konuyla İlgli Politikası, Son Gelişmeler ve Öneriler // Ahıska Vizyonu-2013, İstanbul, Ahimed Yayını, 2014, s. 43-59; 
  • ____ Ahıska Sorununun Uluslararası Boyut Kazanması // Yeni Türkiye, Sayı 78, 2015, s. 406 – 417; 
  • İZZETOĞLU, (Ahıskalı) Murtaza. Ahıska Türkleri Tarihi ve Bazı Hatıralar. İhlas Matbaacılık Gazetecilik Yayıncılık San. Ve Tic. AŞ Yayını, İstanbul, 1997, 60 s;
  • L’etat Du Sud – Ouest Du CAUCASE. Publie par le Cmite Central pour la defense des interets de la populatine du Sud – Ouest Caucase. Imprimerie H. Chmaivsky. Batoum, 1919
  • KALKAN, Mustafa. Ahıska Türklerinin Menşei ve Tarihi Gelişim Seyirleri – Biliğ dergisi: 7- Güz –1998, Ankara, s. 160 – 171; Aynı makale, tekraren Ali Paşa Veyseloğlu’nun kitabında yayınlanmıştır /46, s. 1 – 19/
  • KAZIMOV, B. İsmayıl. Mesxet Türklerinin Dili – TÜRKOLOGİYA, Beynelhalk İlmi Jurnal, Sayı 1-6, Ocak – Aralık, Bakı, 1996, s. 37 – 49 (Azerice); Bu yazının genişletilmiş versiyonu: İ.B. KAZIMOV. Axısxa Türklerinin Dili. ‘Elm’, Bakı, 1999 (Azerice);
  • KIRZIOĞLU, Fahrettin. Kars Tarihi, I. Cilt, Işıl Matbaası, İstanbul, 1953;
  • ____ Ahıskalı 14 Halk Şairimizden Birer Parça. Türk Kültürü Dergisi, Sayı 47, Eylül, Ankara, 1966, s. 84 – 99;
  • ____ Ne Mesket ne de Misket: Ahıska Türkleri’dir. Azerbaycan Türk Kültürü Dergisi, Azerbaycan Derneği Yayınları, Sayı 268, Ankara, 1989, s. 17 – 23;
  • ____ Yukarı Kür ve Çoruh Boylarında Kıpçaklar: İlk Kıpçaklar ( M.Ö. VIII. – M.S. VI. yy) Ve Son Kıpçaklar (1118 – 1195) İle Ortodoks Kıpçak Atabekler Hükümeti (1267 – 1578). Ahıska – Çıldır Eyaleti Tarihinden. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1992, 278 s;
  • ____ Osmanlılar’ın Kafkas Ellerini Fethi (1451 – 1590), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1993, 551 s;
  • KLINCHENKO T., MALİNOVSKA O., MINGAZUTDINOV I., SHAMSHUR O. The Meskhetian Turks in Ukraine. Survey Report. UNCHR Kyiv. Centre for migration and Social Studies. Institute International Relations Kyiv University. Kyiv, 1999, 117 p.
  • KÖYLÜ, Murat. Gurbetteki Vatan Kırgızistan: Ahıska’dan Fergana’ya Bir Sürgün Soykırım Hikayesi, Astana Yayınları, Ankara, 2015, 159 s; 
  • KRUSÇEV. N. S. (Çeviren Ahmet FETHİ) XX. Kongre Gizli Raporu: Kişi Kültüne Karşı. Pencere Yayınları, İstanbul, 1991, 77 s;
  • KUKULOV, Tahircan. Axıska türklәrinin tarixinә bir nәzәr. Abilov, Zeynalov ve Oğulları Yayınevi, Bakı, 1999, 91 s (Azerice);
  • ____ Axıska türklәrinin etnik mәdәniyyәti. Elm vә Tәhsil Nәşriyyatı, Bakı, 2014, 232 s (Azerice);
  • KUKULOV, Tahircan – KUKULOV, Mövlud. Axıska türklәrinin sözlüğü. Elm vә Tәhsil Nәşriyyatı, Bakı, 2014, 301 s (Azerice);
  • KUTAY, Cemal. Türkiye İstikalal ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi. 3 Aylık dergi. C. 5, Eylül,  İstanbul, 1958. s. 2718-2741;  
  • KÜÇÜK, Levent. Osmanlı Nüfus Defterleri Işığında Anadolu’ya Gelen Muhacir Ahıskalılar // Yeni Türkiye, Sayı 78, 2015, s. 324 – 337;
  • KÜTÜKÇÜ, M. Akif. Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Ahıska Türklerinin Anavatanlarına Dönüş Sorunu // Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2005, Sayı 13, s. 271-284;
  • MERT, Okan. Türkiye’nin Kafkasya Politikası ve Gürcistan. IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2004, 360 s;
  • Meskhetian Turks: Solutions and Human Security. N.Y. Open Soсiety Institute, Forced Migration Projekts, New York, 1998, 72 p;
  • Meskhetian Turks Facing Threats in Krasnodar / The Forced Migration Monitor, March, № 22, Moskow, 1998, p 6 –7;
  • “Meskhetians: Way to Home”. Tom Trier, Gia Tarkhan-Mouravi and Forrest Kilimnik. Published by the European Center for Minority Issues. Tbilisi, 2011; (Русское издание: Месхетинцы: путь домой. Тбилиси, 2011. Том Триер, Георгий Тархан-Моурави, Форрест Килимник).
  • MINAHAN, James. “Meskhetians.” Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World. Westport, CT: Greenwood Press, 2002. 1237-1242;
  • NUMANZADE, Ömer Faik. Kafkasya’dan İstanbul’a Hatıralar. Haz. İrfan Murat Yıldırım, Fazıl Gökçek. İstanbul, Akademi Kitabevi, 2000, IX, 148 s.  
  • Osmanlı Belgelerinde Kafkas Göçleri. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını, İstanbul, 2012; 
  • OSSİPOV A. Russian Experience of Ethnik Discrimination: Meskhetians in Krasnodar. Moscow, ‘Zvenya’, 2000;
  • OSSİPOV A. – CHEREPOVA O.  The Violation of the Rights of Forced Migrants and Ethnic Discrimination in Krasnodar Territory: The Situation of Meskhetian Turks. Moskow, Memorial, 1996, 86 p;
  • ÖNAL, Ülkü. Ardanuç – Ahıska Manileri ve Türküleri. Ürün Yayınları, Ankara, 2005, 195 s;
  • ____ Ahıska Masalları ve Hikayeleri. MenevişYayınevi, Ankara, 2008, 78 s;
  • ____ Ahıska’dan Sürgün Hikayeleri. Matsa Yayınevi, Ankara, 2014, 174 s;
  • PANESH E. Kh.& ERMOLOV L. B. Meskhetinsky Turks Under The Conditions of the Ethnic Processes in the USSR. Belleten, C. LVII, Sayı 219, Ağustos 1993, TTK Basımevi, Ankara, 1994, s. 589 – 607;
  • PAŞA, Yaşar (Türkçesi Ahmet EKEŞ). Onursuz Dünya, Özal Basımevi, İstanbul, 1995, 191 s;
  • PAŞAOĞLU, Seyfettin Bayram. Sürgünden Doğan Vatan. Ay Işığında Yağmur. 2012,  Bursa, 224 s;
  • PAYİN, Emil. “Population Transfer: Tragedy of the Meskhetian Turks.” Cultural Survival Quarterly 16.1 (Winter 1992): 36-37.
  • PEHLİVAN, Sevgi Şenol. Artvin – Ardanuç Ağzından Derlemeler (İnceleme, Derlemeler, Sözlük), ÖNMAT AŞ Yayını, Bursa, 1993, XVIII + 344 s;
  • PENTİKAINEN Oskari and Tom TRIER. Between Integration and Resettlement: The Meskhetian Turks. ECMI Working Paper No. 21, August, 2004, European Centre for Minority Issues, Flensburg;
  • PERİŞAN, Bekir (Hüseyinov). Şiirler, TC Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996, 277 s; Aynı kitabın değişik adla ikinci baskısı yapılmıştır: Şiirlerinde Bekir Perişan (Hüseyinov): Ahıska Türklerinin Anısına. İstanbul., 1996, 198 s;
  • PİRİYEV, Allahverdi ve PİRİYEVA, Sevil. Ata Yurdum Ahıska, Mütercim Matbaası, Bakı, 2001, 256 s. (Azerice);
  • PİRİYEV, Allahverdi ve PİRİYEVA, Sevil. Türk Dünyası ve Ata Yurdum Ahıska, Tuna Matbaası, Bakı, 2003, 298 s (Azerice);
  • PİRİYEV, Allahverdi ve PİRİYEVA, Sevil. Türksüz Qalan Ahıskam. ‘Vektor’ Neşrler Evi, Bakı, 2007, 233 s (Azerice);
  • PİRİYEVA, Sevil. Axısqa Türkleri Azerbaycanda (tarixi, sosial – medeni hayat). Elm Yayınevi, Bakı, 2005, 264 s (Azerice);  
  • PİRİYEVA, Sevil – TÜRKİ, İbrahim. Ahıska Türklerinin Tarihi, İslam ve Aile Durumu Anskilopedisi. Şimkent, 2009, 221 s;
  • POHL, J. Otto. “Meskhetian Turks, Kurds and Khemshils.” Ethnic Cleansing in the USSR, 1937-1949. Westport, CT: Greenwood Press, 1999. 129-136.
  • POHL, J. Otto. Ethnic Cleansing in USSR, 1937 – 1949. Greenwood Press. Westport, CT, 1999; http://www.questia.com/PM.qst?a=0&d=9465022
  • POLIAN Pavel. Against Their Will: The History and geography of Forced Migrations in the USSR. Hungary: CEU Press, 2004;
  • POYRAZ, Yasin. Ahıska Türklerinin Hakları ve Uluslararası Hukuk // Ahsıka Vizyonu – 2013, İstanbul, AHİMED Yayını, 2014, s. 31-43;
  • PULATELİ Gülehmed Şahin. Bir Kuvvet Ver İlahi. Şiirler. Derleyen Mirze Misliyev. İstanbul Ahıska Türkleri Eğitim Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Derneği Yayını. İstanbul, 2004, 117 s.;
  • RAY Kakoli. Repatriation and Re-teritorialization: Meskhetian Turks Concepiton of Home // Journal of Refugee Studies, 2000, NO. 13, p. 391-414;
  • SARI, Mustafa. 1. Dünya Savaşından Sonra Ahıska ve Civarında Türk Teşkilatlşlanması (Ekim 1918 – Nisan 1919) // Yeni Türkiye, Sayı 78, 2015, s. 309 – 324;  
  • SASİYEV, H. Nureddin. Baba Ocaği Ana Sicaği. Müәllim Nәşriyyatı. Bakı, 2007 (Azerice); 
  • SHEEHY, Ann and NAHYLO, Bohdan. The Crimean Tatars, Volga Germans and Meskhetians: Soviet Treatment of Some National Minorities (London: Minority Rights Group, 1980)
  • SEFEROV, R. – AKIŞ, A. Sovyet Döneminden Günümüze Ahıska Türklerinin Yaşadıkları Coğrafya’ya Göçlerle Birlikte Genel Bir Bakış // Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, s. 395-410;  
  • SUNEL, Fırat. Salkım Söğütlerin Gölgesinde. Roman. Profil Yayınları. İstanbul, 2011, 400 s.
  • ŞEVARDNADZE, Eduard (Çeviren Ayşe KARASU). Gelecek Özgürlüktür. AFA Yayınları, İstanbul, 1992, 302 s;
  • ŞİMŞӘKOV, Lәtif. Sürgün Xatirәlәri. Mütercim Neşriyatı. Bakı, 2008;
  • TAŞDEMİR, Tekin. Türkiye’nin Kafkasya Politikasında Ahıska ve Sürgün Halk Ahıskalılar. Araştırma – İnceleme, IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2005, 224 s;
  • TEKİN, Arslan. Ahıska Türkleri: Acılı Yurdun İnsanları, 21 – 26.02.2000, Türkiye Gazetesi;
  • TELLİOĞLU, İbrahim. Osmanlı Hakimiyetine Kadar Doğu Karadeniz’de Türkler,  Serander Yayınları, Trabzon,  2004, LIX + 232 s;
  • The Meskhetians Turks at a Crossroads. İntegration, Repatriation or Resettlement? Tom Trier and Andrei Khanzhin (eds). Lit Verlag. Hamburg, 2007; (Rusçası: pozisyon 194);         
  • TOMLİNSON, Kathryn. Coping as Kin: Responses to Suffering Amongst Displaced Meskhetian Turks in Post-Soviet Krasnodar, Russian Federation. Ph.d. dissertation, (University College London, 2002);
  • TOPAL, Coşkun. Güney Kafkasya’da İstikrar ve Ahıskalıların Vatana Dönüş Sorunu // Turkish Studies. Vol. 3/7, 2008, Ankara, s. 619-631; 
  • TOPÇU, Mikdat. Menemşe. Ahıska Sürgünü. Boğaziçi Yayınları. İstanbul, 2016, 320 s;
  • TUCKER, Elizabeth. “A Longing to Go Home.” // Time, 12 Mart 1990, 51.
  • TUĞUL, Seyit. SSCB’de Sürgün Edilen Halklar. Chiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 2003, 184 s;
  • TUNCAY, Öğün. Vilayet-i Şarkiye Muhacirleri (1915 – 1924). Unutlmuş Bir Göç Trajedisi. Babil Yayınları, İstanbul, 2004;
  • URAVELLİ, Orhan. Ahıska Türkleri Üzerine Araştırmalar – Türk Dünyası Dergisi, TC Kültür Bakanlığı Yayını. Sayı 1, C. 1, Yıl 1, Ankara, 1992, s. 56 – 60;
  • ___ Ahıska’daki Türk Nüfusun Sürülmesine Dair Gizli Sovyet Belgeleri, XII. Türk Tarih Kurumu Kongresi /12 -16 Eylül 1994/, Bildiri Özetleri, TTK Basımevi, Ankara, 1994, s. 47-48;
  • ____ Ahıska Türkleri Sorunu ve Gürcü / Meskh Tezi. XXII. Türk Tarih Kongresine Sunulan Bildiriler, Cilt II, TTK Yayınları, Ankara, 1999, s. 361 – 365;
  • ÜREN, Mustafa. Kimlik, Çıkar ve Jeopolitik Ekseninde Ahıska Türkleri Sorunu. Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık, 2016, 518 s;
  • VEYSELOĞLU, Ali Paşa, Ahıska Türklerinin Dramı. Ocak Yayınları, Ankara, 1999, 221 s (Kitabın genişletilmiş ve düzeltilmiş olarak farklı adla ikinci ve üçüncü baskıları vardır:
  • ____ Vatan ve Gurbet, Almatı, 2003, 149 s;
  • ____ Vatan ve Gurbet, 2. Kitap, Büyükelçi Çınar ALDEMİR’in önsözüyle. Almatı, 2005, 159 s;
  • Wimbush S.E. and  Wixman R. “The Meskhetian Turks: A New Voice in Soviet Central Asia,” Canadian Slavonic Papers, vol. 17, nos. 2-3, 1975, Türkçe: WIMBUSH, S. Enders.& 122. WIXMAN, Ronald, (Çeviren Eşref ÖZBİLEN). Sovyet Orta Asya’dan Yeni Bir Seda: Mesketiya Türkleri. Türk Dünyası Araştırmaları dergisi, Sayı 49, (Temmuz 1987), İstanbul, 1987, s. 151 – 170;
  • YEKTAYİ, Zeynul (Fahriyev). Gurbette Kalan Vatan. Şiirler, Bakı, 2003;
  • YUSUFOĞLU (Kıldeli), Binalı. Vatanım. Şiirler, Bişkek, 2005, 119 s; 
  • YÜZBEY, İ. 2008, Ahıskalı Türkler ve Kültürleri // Turkish Studies 3(7), s. 679 – 695;
  • ZEYREK, Yunus. Dünden Bugüne Ahıska Türklüğü, Türk Federasyon Yayınları. Frankfurt, 1995, 178 s;   
  • ____ Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri. Uyum Ajans ve Pozitif Matbaacılık Yayını. Ankara, 2001, 292 s;
  • ____ Gürcistan, Acaristan ve Türkiye, Türk Ocakları Trabzon Şubesi Yayını, Trabzon, 1999, 129 s;
  • ____ Acaristan ve Acarlar. Uyum Ajans ve Pozitif Matbaacılık Yayını. Ankara, 2001, 206 s;
  • ____ Posof’un Çizgileri. Uyum Ajans ve Pozitif Matbaacılık Yayını, Ankara, 2003.
  • ____ Ahıska Araştırmaları, Kozan Ofset Matbaacılık San Tic Ltd Şti, Ankara, 2006, 352 s;
  • ____ Ahıska Gül İdi Gitti. Ankara, Gökçe Ofset, 2015, 157 s;
  • KİRİL ALFABESİYLE
  • АЛИЕВ, Ф. Фадлы. Очерки по лексике языка турок Казахстана. Алма-Ата, И – во Наука, 1978;
  • АСИФ ҺАҸЫЛЫ. Гәрибәм бу вәтәндә (Aхысгa Tүркләринин Етник мәдәнијјәти), Ҝәнҹлик,  Бaкы, 1992,  216 s. (Azerice). Araştırmacının, Azerbaycan’daki Ahıskalıların halk edebiyatıyla ilgili kitabı da var: HACILI, Asif ve POLADOĞLU, Aydın. Ahıska Türk Folkloru, Mütercim Yayınları., Baku, 1998 (Azerice)  
  • Axысха Түркләринин тарихи, әдәбијјјаты вә ашыгларынын кыса антолоҝијасы. Һазырлајан Ибраһим Түрки. Кiтап баспасы, Шымкент, 2007, 467 с; (Kiril harfleriyle Azerice);
  • ВАЛЕРИЯ АХМЕТЬЕВА, ВАДИМ КАРАСТЕЛЕВ, НАТАЛИЯ ЮДИНА Жизнь без прав: ахыска-турки. http://polit.ru/article/2015/11/28/ahiska/
  • БАБАБЕКОВ Х.Н. Хронология Ферганской трагедии // История Турана. Общественно-исторический научный сборник Института истории народов Средней Азии им. Махпират Ч.Ш. № 3-4, 2004, Ташкент, с. 2-16;
  • БАРАТАШВИЛИ Лятифшах – БАРАТАШВИЛИ Клара. Мы – месхи. Литературная Грузия. № 8 (s. 85 -132), 9 (s. 98 -146), 10 (s. 91 – 115), 11 (s. 150 – 181), Тбилиси, 1988;
  • БАРАТАШВИЛИ, Марат. Похороны «закона» о репатриации // “Кавказский Акцент”, № 1, январь 2010, стр. 35-39;
  • БЕЗУГОЛЬНЫЙ, Алексей Юрьевич. Народы Кавказа в вооруженных силах СССР в годы ВОВ 1941 – 1945 гг. С пред. Николая Бугая. Ставрополь, 2004. 236 с;  
  • БУГАЙ Н.Ф. (сост.) Иосиф Сталин — Лаврентию Берия: «Их надо депортировать…». Документы, факты, комментарии. — М.: Дружба народов, 1992. — 286 с;
  • БУГАЙ Н.Ф. Турки из Месхетии: Долгий путь к реабилитации. ТОО «Издательский дом «РОСС», М., 1994, 161 с;
  • БУГАЙ Н.Ф. Л. Берия – И. Сталину: «Согласно Вашему указанию…». Москва, “АИРО- XX”, 1995, 320 с;
  • БУГАЙ Н.Ф. – ГОНОВ А.М. Кавказ: народы в эшелонах (20-60-е годы). Москва, «Инсан», 1998,  368 c;
  • БУГАЙ Н.Ф., МАМАЕВ М.И. Турки-месхетинцы: Грузия, Узбекистан, Россия, США. ‒ М., 2009;
  • БУГАЙ Н.Ф. Международный симпозиум «Турки-месхетинцы в мировой истории: прошлое, настоящее, перспек- тива» // «Российская история»., № 4, 2015;
  • БУГАЙ, Н.Ф. – МАМАЕВ, М.И. Международное общественное объединение турок-месхетинцев «Ватан» как институт власти гражданского общества. // «Историческая и социально-образовательная мысль». Toм 7, № 8, 2015, Краснодар, с. 22-29;
  • ВАЧНАДЗЕ, Н. Книга Назиры – депортированной месхетинки. «Кавказский дом», Тбилиси, 2004;
  • Всё о Грузии. Сборник предназначен для лиц, депортированных из Южной Грузии в 1944 году. Международный фонд содействия депортации. Тбилиси, 2008, 180 с;
  • ГОЛЬДБЕРГ Г. О проблемах «турок – месхетинцев» (исторический аспект) // Центрaльная Азия, № 2 (14), с. 68 – 74; http: // www.ca-c-c.org/journal/14-1998/st_09_goldberg.shtml.
  • ГУРБАНОВ, Шамил. Өмәр Фaиг Нeмaнзадә. ‘Ҝәнҹлик’ нәшријјаты, Бакы, 1992, 208 s (Azerice)
  • ГУРЬЕВ, А. О турках-месхетинцах в Турции. М.: Институт Ближнего Востока, 2009;
  • Депортированные в Казахстан народы: время и судьбы / Сост. Анес Г.; Редкол.: Кекилбаев А. К. (пред.) и др. М-во информ. и обществ. согласия Республики Казахстан; Фонд изуч. наследия репрессир. интеллигенции Казахстана “Арыс” . — Алматы : Арыс-Казакстан, 1998. — 413 с;
  • ДЖАНАШИА С., БЕРДЗЕНИШВИЛИ Н. Письмо в редакцию газеты «Коммунисти»: О наших законных требованиях к Турции. Перепечатано в «Известиях» и «Правде» за 20.12.1945;
  • ДЖИКИЯ С.С. К названию месяцев в месхетском диалекте турецкого языка. –    Вопросы тюркологии, Баку, 1971;
  • ЗАВРИЕВ Д. С. К новейшей истории северо – восточных вилайетов Турции. Тбилиси, 1947;
  • ЗЕМСКОВ, B.Н. Спецпоселенцы в СССР, 1930—1960. М., «Наука», 2005, 306 с;
  • КАРАЕВ, Камал. Биз дүнјаја белә ҝәлмишик. Azәrbaycan Nәşriyyatı. Bakı, (Tarihsiz). 104 s. 
  • КАРАЕВ, Камал. Кечмишләрә Рәһмәт! Сағлара Нәсиәт! Кiтап баспасы, Шымкент, 2008, 209 с; (Kiril harfleriyle Azerice);
  • КАРАЕВ, Камал. Мән гүлүрәм, истәрдим сән дә гүл. Кiтап баспасы, Шымкент, 2009, 200 c.  
  • КАСАНОВ З., ХАСАНОВ С., КУРБАНОВ Һ. Ахыска Түркләри, о ҹүмләдән Тәрәкәмәләринин тарихи вә өрф-адәтләри. Кiтап баспасы, Шымкент, 2007, 366 с; (Kiril harfleriyle Azerice);
  • КЫЗАЕВА, Д.Ш.- Т.Д. ДОЦЕНКО – С.И. БЕГАЛИЕВ. Архивные документы свидетельствуют: Депортированные народы в Кыргызистане. Бишкек, «Айбек», 1995;
  • КУРДАЕВ, Тофик Ашим-оглы. Книга народной памяти (о турках), Издательство «Казахстан», Алматы, 1996, 103 с;
  • ____ О моем времени. Алматы, 2004, 112 c;
  • ЛОМСАДЗЕ, Шота. Месхи и Месхетия. Издательство Тбилисского Университета, 1989 (Gürcücesi 1975’te Tiflis’te yayınlanmıştır);
  • ЛУРЬЕ, Макс – СТУДЕНИКИН, Петр. Запах гари и горя. Фергана: тревожный июнь 1989-го. И-во «Книга», М, 1990, 109 с;
  • MAЛИНОВСКАЯ O.А. Турки – месхетинцы в Украине: этносоциологический очерк. Киев, Генеза, 2006, 320 с;
  • МАМАЕВ М.И. Турки-месхетинцы в этнополитической ситуации Северного Кавказа: выход из кризисного состояния. // Известия Самарского научного центра Российской академии наук. № 2-1, том 12, 2010, с. 285-289; 
  • Миграция и новые диаспоры в постсоветских государствах / Отв. ред. В. А. Тишков. — М.: Ин/т этнологии и антропологии РАН, 1996. — 238 с;
  • MAMУЛИЯ, Гурам. Концепция государственной политики Грузии в отношении депортированных и репатриированных в Грузию месхов. История и современность –  «Центральная Азия и Кавказ», № 1 (2), Стокгольм,1999, с. 152 – 161;
  • МИМИНОШВИЛИ, Роман. Письмо Сергею Баруздину по поводу заметки в «Правде» от 24.02.1990 // «Литературная Грузия». № 3. 1990, с. 222-224;
  • МИХАЙЛОВ, Константин. Полигон. «Собеседник», приложение к «Известиям», № 29, 1989, с. 12 – 13;
  • МАЛИК Мухлис Угли. Мы – турки из Ахальцихе: культура, традиции, воспоминания очевидцев : правовое положение турок-месхетинцев. — Ростов-на-Дону: Альтаир, 2014. — 87 с;
  • Нарушение прав вынужденных мигрантов и этническая дискриминация в Краснодарском крае: Положение месхетинских турок. Сост. А.Г. Осипов, О.И. Черепова, С.В. Сироткин. Правозащитный центр «Мемориал», Москва, 1996, 110 с;
  • НЕМАНЗАДә, Өмәр Фaиг. Сечилмиш әсәрләри. Топлајан, гириш вә гејдләрлә чапа hазырлајан Шамил Гурбанов. Јазычы нәшријјаты, Бакы, 1992, 532 s (Azerice)
  • ОСИПОВ, А.Г. Российский опыт этнической дискриминации: месхетинцы в Краснодарском крае. — М.: Звенья. — 1999. — 224 с;
  • ____ Идеология «миграционной политики» как элемент конструирования этнической конфликтности (на примере Краснодарского и Ставропольского краев) // Исследования по прикладной и неотложной этнологии. Вып. 155. М.: ИЭА РАН, 2002;
  • ____ Основные направления изменений в самосознании и культуре ахалцихских (месхетинских) турок (20 –е гг ХХ в – 90 –е гг ХХ в). Автореферaт кандидатской диссертации. М., 1993;
  • ____ Движение месхетинцев за репатриацию (1956—1988) // Этнографическое обозрение. 1998. № 5. с. 95—107;
  • ____ Ферганские события 1989 года (конструирование этнического конфликта). // Ферганская долина: этничность, этнические процессы, этнические конфликты. Отв. Ред. С.Н. Абашин, В.И. Бушков, Ин-т Этнологии и антропологии им Н.Н. Миклухо – Маклая. М., «Наука», 2008, с. 164 – 223; 
  • ОСИПОВ, А. – ЧЕРЕПОВА, О. Нарушение прав вынужденных  мигрантов и этническая дискриминация в Краснодарском крае. М.: ПЦ «Мемориал», 1996, 112 c;
  • «Особая папка» Берии. Из материалов Секретариата НКВД—МВД СССР 1946–1949 гг. Каталог документов / Отв. ред. М. А. Колеров. Сост.: Е. Д. Гринько, Е. А. Данилина, О. К. Локтева, К. Г. Лященко. — М., Серия «Каталоги», 1996. — 681 с. — (Сер.: Архив новейшей истории России. Том. IV);
  • ПАНЕШ Э.Х., ЕРМОЛОВ Л.Б. Турки – месхетинцы. Историко – этнографический анализ проблемы. «Советская этнография», М., № 1, 1990, с. 16 – 24;
  • ПАНЕШ Э.Х., ЕРМОЛОВ  Л.Б. Месхетинские турки. – «Вопросы истории», № 9 – 10, М., 1991, с. 204 – 215;
  • ПОЛЯН, Павел. «Не по своей воле…» История и география принудительных миграций в СССР. М., ОГИ, Мемориал, 2001;   
  • Проблемы репатриации, реабилитации и интеграции населения, депортированного в 1944 году из Южной Грузии. Сборник докладов. II Научно- общественная конференция (19 – 20 декабря 2001 года, г. Тбилиси). Ассоциация «Мамулишвили». 324 с. (на грузинском и русском языках);
  • Пространный реестр Гюpджистанского эялета. Турецкий текст издал, перевел на грузинский язык и комментариями снабдил С. С. Джикия. Кн. 1. Турецкий текст. Тбилиси, 1947; Кн. 2. Перевод. Тбилиси, 1941; Кн. 3. Исследование: 1. Описание рукописи; 2. Заметки о географии и топонимике текста. Тбилиси, 1958 ( на грузинском языке);
  • Российский опыт этнической дискриминации: Месхетинцы в Краснодарском крае. Автор доклада А. Г. Осипов. Общество «Мемориал», «Звенья», Москва, 1999, 223 с;
  • САЛЫКОВА, Майра – ЯНОВСКИЙ, Семен. Где сын твой, земля? «Огонёк», № 50, 1989, с. 28- 32;
  • СВАНИДЗЕ М.Х. Изучение в Грузии истории Турции (1945 – 1975), «Тюркологический сборник-1976», И – во «Наука», Москва, 1978, с. 130 – 141; 
  • СВАНИДЗЕ М.Х. Законоположения Ахалцихской ливы. – Очерки по социально – экономической истории Ближнего Востока. Тбилиси, 1968, с. 149 – 175);
  • СИМОНЕНКО, Виктория А. Месхетинские турки: историческая судьба и проблемы культурной адаптации. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук. Краснодар, 2002, 205 с;
  • СИМОНЕНКО, В. А. Месхетинские турки: исторические условия двуязычия // http://moodle.kubsu.ru/mod/page/view.php?id=1515
  • СТЕЦОВСКИЙ, Юрий. История советских репрессий. Том 1-2. М. Знак – СП, 1997;
  • СУМБАДЗЕ, Нана. Мусульманское население Южной Грузии, проблемы репатриации. // Этноконфессиональные группы и проблемы гражданской интеграции в Грузии: Азербайджанцы, джавахетские армяне и месхетинские мусульмане. – Ред. Гиа Нодия. Кавказский институт мира, демократии и развития, Тбилиси, 2002, 114 с;  
  • Так это было, Национальные репрессии в СССР, 1919 – 1952 годы. В 3-х томах. М., Инсан, 1993; 
  • Турки – месхетинцы. Интеграция. Репатриация. Эмиграция. Ред. Том Триэр и Андрей Ханжин. Издательство «Алетейя», 2007, Санкт – Петербург, 456 с (English: pozisyon 114).
  • УМАРОВ-ГОЗАЛИШВИЛИ, Халил. Трагедия месхов. «Кавказский дом». Тбилиси, 2004;
  • ХАИНДРАВА, Леван – ШЕНГЕЛАЯ, Эльдар. Приезжайте, в Грузию, пожалуйста. «Литературная газета», 24.10.1990; 
  • ЭВЛИЯ ЧЕЛЕБИ. Книга Путешествия (Извлечения из сочинения турецкого путешественника ХVII века). Перевод и комментарии. Выпуск 3. Земли Закавказья и сопредельных областей Малой Азии и Ирана. «Наука» – ГРВЛ, М., 1983, 376 с;
  • ЮНУСОВ, Ариф. Месхетинские Турки: Дважды депортированный народ. Институт «Открытое Общество»- Азербайджан. Институт мира и демократии. Баку, 2000, 164 c. Английский перевод: Arif Yunusov, Meskhetian Turks: Twice Deported Peoples, Baku, Institute of Peace and Democracy, 2000;

1 thought on “Ahıska Türkleri Bibliyografyası

  1. Geri bildirim: Atabek Yurdu Yazıları -

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir