Açıklama
Her yıl olduğu gibi Ahıska Türklerinin sürgün edilmesinin 80. yıldönümünde de birçok yerde anma çalışmaları ve bilimsel toplantılar yapıldı. Bilimsel toplantılardan birisi de 18.11.2024’te Ankara’da Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın himayesindeydi: II. Uluslararası Ahıska Türklerinin Hukuki ve Sosyal Sorunları Sempozyumu. Bu toplantı Dünya Ahıska Türkleri Birliği (DATÜB) ve Türkiye Azerbaycan Dostluk İşbirliği ve Dayanışma Vakfı (TADİV) işbirliği ile yapılmış, TİKA ve birçok kamu kuruluşu tarafından desteklenmiştir.
Toplantıya Türkiye ve Azerbaycan’dan politikacılar, demokratik kitle örgütü yöneticileri ve çok sayıda bilgin katılmış, önemli bildiriler sunulmuştur. Sempozyumun kapanışında bilim kurulu tarafından hazırlanan sonuç bildirgesi okunarak Türk ve Dünya kamuoyuna bildirildi. Bu bildirge aşağıdadır. (İkram Çınar)
II. ULUSLARARASI AHISKA TÜRKLERİNİN HUKUKİ VE SOSYAL SORUNLARI SEMPOZYUMU
18 Kasım 2024
SONUÇ BİLDİRİSİ
“II. Uluslararası Ahıska Türklerinin Hukuki ve Sosyal Sorunları Sempozyumu” 18 Kasım 2024 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti İletişim Başkanlığı’nın ev sahipliğinde, Ankara’da; siyasal temsilciler, akademik kurumlar, eğitim kuruluşları, STK temsilcileri ve çeşitli ülkelerdeki toplum temsilcilerinin katılımlarıyla gerçekleşmiştir.
Sempozyumda sunulan bilimsel bildiriler kapsamında Ahıska Türkleri’nin tarihi, edebiyatı, dili, eğitim ve sosyal yaşamları gibi konuların yanı sıra, geri dönüş, uyum, mülkiyet hakları, iş dünyası ve işletmecilik alanlarında karşılaştıkları sorunlar ele alınarak incelenmiş, bu bağlamda çeşitli çözüm önerileri de ortaya konmuştur.
Sempozyumun düzenleyici kuruluşları ve tüm katılımcıları, Ahıska Türkleri Sürgünü’nün 80. Yılında, Türkiye’de devlet kurumları ve sivil toplum örgütlerinin duyarlılığı karşısında takdir ve teşekkürlerini sunarak aşağıda belirtilen çıktıları Türk ve dünya kamuoyu ile paylaşmaktadırlar:
1) 1944 sürgününün 80. yıldönümünde gerçekleştirilen bu sempozyum, Nisan 2014’te Giresun’da gerçekleştirilen uluslararası sempozyumun devamı niteliğinde olup, bundan sonraki sempozyumları teşvik edici bir işlev görmüştür.
2) Sempozyumun ve sonuçlarının yazılı, görsel ve sosyal medya ile uluslararası kamuoyuna duyurulması önem arz ettiğinden, tüm paydaşlar bu konuda üzerlerine düşen görevi gerçekleştireceklerdir.
3) Ahıska Türklerinin sosyal, siyasal, ekonomik durumları ile mevcut ve muhtemel sorunlarının, hem Gürcistan hem de yaşadıkları/vatandaşı oldukları devletler nezdinde bilinmesi yönünde yapılan faaliyetler artırılmalıdır.
4) Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan arasında uzun yıllardır titizlikle inşa edilen dostluk ve barış ikliminin sürekliliğinde, Ahıska Türklerinin önemli bir işlevi olduğu ve bunun geliştirilmesi gerektiği tespit edilmiştir.
5) Güney Kafkasya’da bölgesel barışın, huzurun ve refahın gelişmesi bakımından Ahıska Türklerinin vatana dönüşünün yapıcı katkıları olacağı değerlendirilmiştir. Bu itibarla, uluslararası hukukun temel kuralları ve mevcut işbirliği zeminleri temelinde yapılacak girişimler sürdürülmelidir.
6) Gürcistan hükümetlerinin, Ahıska Türkleri’nin vatana dönüşleri konusunda daha yapıcı olması elzemdir. Bu itibarla, iç hukuk düzenlemelerinin uluslararası hukuka yakınlaştırılması, idari işlemlerde kolaylaştırıcı olunması, geri dönüş için sosyal ve ekonomik tedbirlerin samimiyetle alınması gerekmektedir.
7) Vatana dönüşlerle ilgili uluslararası hukuktan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için Gürcistan hükümetlerinin mevzuatlarındaki belirsizlikleri ortadan kaldırmaları, somut, anlaşılır ve sınırları belirlenmiş açıklıkta düzenlemeler yapmaları gerekmektedir.
8) Ahıska Türkleri tarafından kurulmuş sivil kuruluşlarda faaliyet gösteren kişilere, hukuka veya Gürcistan kamu düzenine aykırı faaliyetleri olmadığı halde Gürcistan’a giriş yasağı getirilmesi kabul edilemezdir.
9) Geri dönüşle ilgili olarak; dünyanın farklı ülkelerinde yaşayan Ahıska Türklerine, bilgilendirici ve eğitici destek programları uygulanmalıdır.
10) Farklı devletlerde yaşayan Ahıska Türklerinin birbirleriyle irtibatlarını sağlamak amacıyla, güvenli sosyal ağlar oluşturulmalıdır.
11) Ahıska Türklerinden yükseköğrenim gören öğrencilere, burs ve diğer kolaylıklar konusunda yardımda bulunulmalı, ayrıca lisans ve lisansüstü öğrencilerin eğitim ve araştırma alanlarına ilişkin tercihlerinde, Ahıska Türklerinin mevcut ve muhtemel ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır.
12) Ahıska’nın mevcut coğrafyası, topoğrafyası, iklimi, bitki örtüsü, tarım ve hayvancılık alanındaki mevcut ve potansiyel durumu, ekonomik faaliyet sahaları, sağlık ve sosyal güvenlik alanlarındaki durumu gibi konularda; sahada yapılacak akademik ve teknik araştırmalar teşvik edilmelidir.
13) Yaşam, serbest dolaşım, mülkiyet, miras ve tazminat hakları konularında hukuk yollarının araştırılması; sivil toplum, akademik çevreler ve hukuk alanında faaliyet gösteren ilgili müesseselerin iş birliği olanaklarının geliştirilmesi ve tek elden koordine edilmesinde yarar vardır.
14) Türkiye’nin resmi devlet kurumlarının Ahıska konusundaki faaliyetlerinin bundan sonra da adalet, yurttaşlık, insan hakları ve evrensel değerler ışığında devam ettirileceği konusundaki inancın tam olduğu vurgulanırken, çifte vatandaşlıkla ilgili mevzuat hükümlerinin hayata geçirilmesi için gereken yasal ve idari düzenlemelerin yapılmasında yarar vardır.
15) Gürcistan’da yaşayan gerek Borçalı Türkleri, Ahıska Türkleri, Müslüman Acaralılar/Gürcüler gerekse de Kistler/Çeçenleri temsil eden sivil kuruluşların kendi sosyal ve kültürel varlıklarını güçlendirmelerine destek olunmalıdır. Gürcistan içinde faaliyet kapsamında ulusal ve yerel sorunların çözümünde Gürcistan’dan sivil kuruluşlarla hatta devlet kurumlarıyla ortak projeler geliştirmelidirler.
16) Ahıskalı Türklerin geri dönüşle ilgili haklarını analiz edecek bir “Hukukçular Heyeti”nin oluşturulmasına ihtiyaç vardır.
17) Öte yandan, Gürcistan hükümeti tarafından da Ahıska’ya iskânlı göçün başlatılması ve gerçekleştirilmesi için bir Göç Heyeti/Komisyonu oluşturulması elzemdir.
18) Ahıska’ya dönüş imkânını bulamadığı ve/veya bulunduğu ülkedeki şartlar nedeniyle oradan göç etmeyi istediği için Türkiye’ye bireysel ve/veya toplu halde gelecek olan Ahıska Türklerinin ana yurtlarına yakın olan kuzeydoğu Anadolu coğrafyasında, Ardahan, Kars, Iğdır illeri veya bunlara yakın illerde iskânına gayret edilmeli, teşvik edici imkânlar oluşturulmalıdır.
19) Ahıska Türklerinin birkaç dil biliyor olmaları, tarımda ve tarıma dayalı sanayii konularında tecrübeli ve yetenekli oluşları göz önünde bulundurularak Türkiye’de ikamet eden ve/veya vatandaşlık almış olanların “verimlilik” çerçevesinde istihdamlarına gayret edilmelidir.
20) Ahıska Türklerinin geçmişte yaşadıkları acı tecrübelerin hatırlanması ve hatırlatılması maksadıyla, tarihi olayları, kritik önemdeki belgeleri, kültürel miras unsurlarını içeren bir Ahıska Türkleri ve Sürgün Müzesi kurulmasında yarar görülmektedir.
21) Ahıska’nın coğrafyasını, Ahıska Türklerinin tarihini, kültürünü, sosyal, siyasal ve hukuki sorunlarını araştırmak üzere Türkiye’de bir araştırma merkezi kurulmasında yarar görülmektedir.
II. INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON THE LEGAL AND SOCIAL ISSUES OF AHISKA (Meskhetian) TURKS
FINAL DECLARATION
The “II. International Symposium on the Legal and Social Issues of Ahıska (Meskhetian) Turks” was held on November 18, 2024, in Ankara, hosted by the Directorate of Communications of the Republic of Türkiye, with the participation of political representatives, academic institutions, educational organizations, NGO representatives, and community leaders from various countries.
Within the framework of the scientific papers presented at the symposium, topics such as the history, literature, language, education, and social life of Ahıska (Meskhetian) Turks were explored. Additionally, issues related to repatriation, integration, property rights, business, and entrepreneurship were examined, and various solutions were proposed.
The organizing institutions and all participants of the symposium, on the occasion of the 80th anniversary of the deportation of Ahıska (Meskhetian) Turks, expressed their gratitude and appreciation for the sensitivity demonstrated by state institutions and civil society organizations in Türkiye. They hereby share the following outcomes with the Turkish and international public:
1) This symposium, held on the 80th anniversary of the 1944 deportation, is a continuation of the international symposium held in Giresun in April 2014 and serves as an impetus for future symposia.
2) Given the importance of disseminating the symposium and its outcomes to the international community through print, visual, and social media, all stakeholders are committed to fulfilling their responsibilities in this regard.
3) Efforts to raise awareness about the social, political, and economic conditions of Ahıska (Meskhetian) Turks, as well as their existing and potential issues, should be intensified both in Georgia and in the states where they reside or hold citizenship.
4) It has been recognized that Ahıska (Meskhetian) Turks play a significant role in maintaining and enhancing the long-standing climate of friendship and peace carefully built among Türkiye, Azerbaijan, and Georgia.
5) The repatriation of Ahıska (Meskhetian) Turks is assessed as having constructive contributions to regional peace, stability, and prosperity in the South Caucasus. In this respect, initiatives based on the fundamental principles of international law and existing frameworks of cooperation should be continued.
6) It is imperative for Georgian governments to adopt a more constructive approach to the repatriation of Ahıska (Meskhetian) Turks. Accordingly, domestic legal regulations should align more closely with international law, administrative processes should be facilitated, and sincere social and economic measures should be implemented to support repatriation.
7) The Georgian government must eliminate ambiguities in its legislation and enact concrete, clear, and well-defined regulations to fulfill its international legal obligations regarding repatriation.
8) It is unacceptable to impose entry bans on individuals involved in civil organizations established by Ahıska (Meskhetian) Turks, provided their activities are not in violation of the law or public order in Georgia.
9) Informative and educational support programs should be implemented for Ahıska (Meskhetian) Turks residing in different countries worldwide concerning repatriation.
10) Secure social networks should be established to facilitate communication among Ahıska (Meskhetian) Turks living in various countries.
11) Support should be provided to Ahıska (Meskhetian) Turkish students pursuing higher education, including scholarships and other benefits. Additionally, the educational and research preferences of undergraduate and postgraduate students should consider the current and potential needs of the Ahıska (Meskhetian) Turkish community.
12) Academic and technical research in the field should be encouraged regarding Ahıska’s geography, topography, climate, vegetation, agriculture, livestock, economic activities, and health and social security conditions.
13) It would be beneficial to explore legal avenues regarding the rights to residence, free movement, property, inheritance, and compensation. Additionally, collaboration opportunities among civil society, academia, and legal institutions should be enhanced and centrally coordinated.
14) While emphasizing Türkiye’s firm commitment to continuing its activities related to Ahıska under the principles of justice, citizenship, human rights, and universal values, it is also recommended to implement the necessary legal and administrative regulations to facilitate dual citizenship.
15) Support should be extended to civil organizations representing Borchali Turks, Ahıska (Meskhetian) Turks, Muslim Adjarians/Georgians, and Kists/Chechens in Georgia to strengthen their social and cultural identity. Furthermore, these organizations should develop joint projects with Georgian civil society organizations and even state institutions to address national and local issues.
16) There is a need to establish a “Legal Committee” to analyze the repatriation rights of Ahıska (Meskhetian) Turks.
17) It is also essential for the Georgian government to form a Migration Committee/Commission to initiate and implement resettlement processes for Ahıska (Meskhetian) Turks in Ahıska.
18) For Ahıska (Meskhetian) Turks who cannot return to Ahıska and/or wish to migrate from their current locations due to prevailing conditions, efforts should be made to encourage and facilitate their settlement in Türkiye’s northeastern Anatolian regions, such as Ardahan, Kars, and Iğdır, or nearby provinces.
19) Considering their multilingual skills and experience in agriculture and agro-industrial sectors, efforts should be made to employ Ahıska (Meskhetian) Turks residing in Türkiye or holding Turkish citizenship within a framework of productivity.
20) To commemorate and raise awareness of the painful experiences endured by Ahıska (Meskhetian) Turks in the past, the establishment of a “Meskhetian Turks and Deportation Museum”, encompassing historical events, critical documents, and cultural heritage elements, is deemed beneficial.
21) The establishment of a research center in Türkiye dedicated to studying the geography of Ahıska, the history and culture of Ahıska (Meskhetian) Turks, and their social, political, and legal issues is strongly recommended.