Ortaöğretim Öğrencilerinin Rehberlik Servislerine İlişkin Görüşleri: Anlam, Yarar ve Beklentiler

Twitter

Share on Tumblr

Giriş

Eğitim faaliyetleri öğrencilerin kendini geliştirmeleri ve topluma uyum sağlamalarında büyük öneme sahiptir. Bu bağlamda eğitim, öğrencilere ihtiyaç duyduğu bilgiyi ve beceriyi kazandırarak öğrencileri geleceğe hazırlamaktadır. Öğrencilerin kendilerini her yönüyle tanıması, gizil güçlerinin farkına varması, doğru kararlar alması, problemlerini sağlıklı bir şekilde çözmesi ve kendilerini gerçekleştirmeleri için rehberlik yardımına ihtiyaçları vardır. Rehberlik hizmetleri, eğitimin ayrılmaz bir parçası olup, öğrencilerin gelişimlerine ve uyum süreçlerine yardım eder. Böylelikle çağdaş eğitimden ayrı düşünülemeyen rehberlik hizmetleri öğrenciler için önemli bir hizmet alanını oluşturur.

Rehberlik; bireye kendini anlaması, bireyin çevresini tanıması, doğru kararlar alarak kendini gerçekleştirmesi için yapılan sistematik ve profesyonel bir yardım sürecidir (Kuzgun, 1997). Bir başka ifadeyle rehberlik; bireyin kendini tanıması ve anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini geliştirmesi, çevresine sağlıklı ve dengeli bir uyum göstermesi, böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce bireye yapılan psikolojik yardımlardır (Kepçeoğlu, 1999).

Amerika Birleşik Devletleri’nde 19. Yüzyılda bir mesleki rehberlik hareketi olarak ortaya çıkan, “Psikolojik Danışma ve Rehberlik” (PDR) hizmetleri, Türk eğitim sistemine 1950li yıllarda girmiştir. Bu tarihten sonra Dünya ve Türkiye’de meydana gelen politik, ekonomik, toplumsal ve teknolojik değişimler diğer her alanda olduğu gibi PDR alanında da pek çok değişimi beraberinde getirmiştir (Pişkin, 2006). Türkiye’de 50 yılı aşkın bir geçmişi bulunan PDR hizmetleri, başlangıcından itibaren daha çok okul ortamında, kriz odaklı ve “yöneltme” ekseninde anlaşılan bir yardım alanı olmuştur. Ancak 21. yüzyılda toplum, psikolojik danışmanlara giderek daha çok gereksinim duymaktadır (Yeşilyaprak, 2009).

Türk eğitim sisteminin genel amaçları çerçevesinde eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri temelde; öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmelerine, eğitim sürecinden yetenek ve özelliklerine göre en üst düzeyde yararlanmalarına ve gizilgüçlerini en uygun şekilde kullanmalarına ve geliştirmelerine yöneliktir (Resmi Gazete [RG], 2001). Bu bağlamda rehberlik hizmetleri bireylerin kendilerini gerçekleştirmeleri için büyüm önem arz etmektedir.

Öğrencilere yönelik rehberlik hizmetleri problem alanlarına göre; eğitsel, mesleki ve kişisel-sosyal alanda yapılmaktadır. Eğitsel rehberlik, bireylerin eğitim ortamlarından en yüksek düzeyde yararlanabilmeleri ve akademik başarılarını arttırabilmeleri için sunulan rehberlik hizmetlerini kapsar. Mesleki rehberlik, bireylerin çeşitli meslekleri tanımaları, kendi ilgilerine, yeteneklerine ve ihtiyaçlarına uygun işleri/meslekleri seçmeleri, benimsemeleri, seçtikleri mesleğe hazırlanmaları ve mesleki yönden gelişmeleri konusunda yapılan yardımları içerir. Kişisel-sosyal rehberlik, öğrencinin kendini tanıması, kendini ve başkalarını anlaması, güçlü ve zayıf yönleriyle kendini kabul etmesi ve geliştirmesi, kendine güvenen, kişiler arası ilişkilerde becerikli, kişisel ve sosyal yönden dengeli ve uyumlu bir birey olarak yetişmesine yönelik hizmetleri kapsar.  Kişisel-sosyal rehberlik, eğitsel ve mesleki rehberlik dışında kalan rehberlik hizmetleridir.  

Okullarda sunulan rehberlik hizmetleri ise; psikolojik danışma, bireyi tanıma, bilgi toplama ve yayma, yöneltme ve yerleştirme, izleme ve değerlendirme, oryantasyon, sevk hizmeti gibi doğrudan hizmetlerden ve rehberlik program-plan hazırlama, müşavirlik, araştırma ve değerlendirme, çevre ve veli ilişkiler gibi dolaylı hizmetlerden oluşmaktadır. Bu hizmetlerin temelinde ise psikolojik danışma yer alır.

Şekil 1: Okullarda Sunulan Rehberlik Hizmetleri

Okullardaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri özellikle ortaöğretim öğrencileri için içlerinde bulundukların döneminde etkisiyle çok daha önemli hale gelmiştir. Ergenlik dönemi olarak adlandırılan bu dönemde zihinsel, duygusal ve psiko-sosyal anlamda değişimler ve gelişimler görülmektedir. Değişim ve gelişimin yoğun olduğu bu dönemde öğrencilere daha iyi hizmet verebilmek için, onlarla iyi ilişkiler kurmak ve onları anlamak önemlidir. Bu doğrultuda okullarda yürütülen rehberlik faaliyetleri öğrencilerin gelişim alanlarını destekleme yönünde öğrencilere yardımı esas almaktadır.

Ülkemizde rehberlik ve psikolojik danışma (RPD) servislerinin kuruluşu, Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği’nde şöyle belirtilmiştir: “Resmi ve özel eğitim-öğretimkurumlarında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini yürütmek üzere, rehberlik vepsikolojik danışma servisi kurulur. Bu servise öğrenci sayısına göre yeterli eleman atanır. Hizmetinözellikleri açısından uygun fiziki ortam ve gerekli donatım sağlanır” (RG, 2001)

Türkiye’de eğitim-öğretim kurumlarındaki RPD hizmetlerini yürüten servis, Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi olarak isimlendirilmiştir. Bu servislerde çeşitli uzmanların yanı sıra ilgili bölüm mezunu rehber öğretmen ve psikolojik danışmanlar görevlidir. İl ve ilçelerde Rehberlik Araştırma Merkezleri (RAM), okullarda ise rehber öğretmenler bu hizmeti yürütmektedirler (Bakırcıoğlu, 2000).

Taşkaya (2010) tarafından yapılan bir çalışmada “ilköğretim okullarında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri” ele alınmıştır. Sınıf öğretmenlerinin, ilköğretim okullarında rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinin verilmesinin öğrenciler açısından çok yararlı olduğunu görüşünde oldukları ve özellikle okulda çeşitli sorunları olan öğrenciler açısından bu hizmetlerin öneminin vurgulandığı çalışmada belirtilmiştir. Kaya, Bölükbaşı ve Siyez (2009) tarafından yapılan diğer bir çalışmada ise “bir ilköğretim okulu psikolojik danışma ve rehberlik servisine yapılan başvuruların incelenmesi” konusu ele alınmıştır. Bu çalışma; ilköğretimde ana sınıfı dahil ilk iki sınıf, üç-dört ve beşinci sınıf ile altı-yedi ve sekizinci sınıfların ihtiyaçlarının farklılık gösterdiğini, kapsamlı gelişimsel rehberlik programlarının okullarda işlevsel olarak uygulanmasının farklı ihtiyaçların karşılanmasında önemli bir rol oynayacağı belirtilmiştir. Kapsamlı gelişimsel rehberlik programları rehberlik müfredatı, bireysel planlama, müdahale hizmetleri ve sistem desteği olmak üzere dört bileşenden oluşmaktadır. Müdahale hizmetlerinin altında yer alan konsültasyon çalışmalarının okul PDR programlarının vazgeçilmez bir parçası olduğu, bu araştırma sonuçlarında da görülmektedir.

Bu çalışmada, ortaöğretim öğrencileri için rehberlik servislerinin anlamı, bu öğrencilerin rehberlik servislerinden yararlanma nedenleri ve beklentilerini belirlemek amaçlanmıştır.

Yöntem

Araştırma Modeli

Ortaöğretim öğrencileri için rehberlik servislerinin anlamı, bu öğrencilerin rehberlik servislerinden yararlanma nedenleri ve beklentilerini belirlemek amacıyla araştırma modellerinden nitel araştırma modeli kullanılmış olup yapılan çalışma durum çalışması ve olgu bilim çalışması olarak belirlenmiştir. Nitel araştırma; gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma türüdür (Yıldırım ve Şimşek, 2008).  Durum çalışması, bir ya da daha fazla olayın, ortamın ve birbirine bağlı sistemlerin derinlemesine incelendiği bir yöntemdir. Durum çalışması, bir varlığın zamana ve mekâna bağlı tanımlandığı ve özelleştirildiği araştırmadır. Bir olayı meydana getiren ayrıntıları tanımlamak ve görmek, bir olaya ilişkin olası açıklamaları geliştirmek ve bir olayı değerlendirmek amacı ile kullanılır (Büyüköztürk, 2009). Olgu bilim çalışması, farkında olduğumuz ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadığımız olgulara odaklanmaktadır. Olgu bilim araştırmalarında veri kaynakları araştırmanın odaklandığı olguyu yaşayan ve bu olguyu dışa vurabilecek veya yansıtabilecek bireyler ya da gruplardır (Yıldırım ve Şimşek, 2008).Araştırma kapsamında veriler görüşme tekniği kullanılarak 24 ortaöğretim öğrencisinden toplanmıştır.

Çalışma Grubu

Araştırma konusu kapsamında çalışma grubu 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Sivas il merkezindeki bir Anadolu lisesinde okuyan 12 kız, 12 erkek olmak üzere toplam 24 öğrenciden oluşmaktadır.

Tablo 1: Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Demografik Özellikleri

1. Sizin için rehberlik servisi ne anlama geliyor?
2. Rehberlik servisine başvurma nedenleriniz nelerdir?
3. Rehberlik servisinden beklentileriniz nelerdir?

Görüşme teknikleri sonucunda elde edilen bilgiler not alma yöntemiyle kayıt altına alınmış

ve veriler değerlendirilmiştir.

Verilerin Analizi

Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İçerik analizi, toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmayı amaçlayan bir yöntemdir.  Betimsel analize göre içerik analizi daha derindir ve betimsel analizle fark edilemeyen kavram ve temalar içerik analizi yöntemi ile ortaya çıkabilir. Bu amaçla, elde edilen verilen önce kavramsallaştırılması, bu kavramlara göre verilerin mantıklı bir şekilde düzenlenmesi ve bu veriyi açıklayan temaların belirlenmesi gerekmektedir. Nitel araştırma verilerinin analizi dört aşamada yapılmaktadır. Bunlar; verilerin kodlanması, temaların bulunması, kodların ve temaların düzenlenmesi, bulguların tanımlanması ve yorumlanmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2008). İçerik analizinin temel amacı, sözel ve yazılı materyaller ile bunların dışında kalan materyalleri sayısal verilere dönüştürmektir. İçerik analizinde mesajlardan bir sonuca gitme de bulunmaktadır. İçerik analizi, materyal ile içerik arasında bir ilişkinin olduğunu (bu ilişki az ya da çok olabilir ) kabul etmekte, böylece analiz sürecine alınan kaynak, alıcı kitlesi ve duruma yönelik çıkarımlarda bulunmayı amaçlamaktadır ( Tavşancıl ve Aslan, 2001).

Görüşme formundaki bütün bilgiler dikkatle incelenmiş, her soruya ilişkin temalar oluşturulmuş, bu temalara bağlı olarak kategoriler belirlenerek frekans analizi yapılmıştır.

Güvenirlik ve Geçerlik

İnandırıcılık (iç geçerlik): Araştırmaya katılan öğrencilerle yüz yüze görüşülmüş, araştırmanın inandırıcılığını arttırmak için araştırma ve görüşme hakkında görüşmeye alınan öğrencilere ayrıntılı bilgi verilmiştir. Araştırmanın doğal bir ortamda yapılmasına, öğrencilerin kendilerini rahat hissetmelerine dikkat edilmiştir. Elde edilen bulgular kendi içinde tutarlı ve anlamlıdır. Bulguların yorumlanması açık bir dil ile ifade edilmiş ve böylelikle okuyucunun bilgileri rahatlıkla anlaması sağlanmıştır.

Aktarılabilirlik (dış geçerlik): Araştırmanın aktarılabilirliğini artırmak için araştırma süreci ayrıntılı olarak sunulmuştur. Bu bağlamda görüşme soruları, temalar, kategoriler rahat bir şekilde okuyucunun anlayabileceği şekilde ifade edilmiştir.  Elde edilen veriler ayrıntılı bir şekilde açıklanmış, kuramsal çerçeve ve araştırma süreci okuyucuların araştırmayı rahat bir şekilde anlamaları sağlayacak şekilde ifade edilmiştir. Örneklem seçiminde örneklemin tüm grubu temsil etmesine dikkat edilmiştir.

Tutarlılık (iç güvenirlik): Araştırmanın iç güvenirliğini arttırmak için araştırma sonuçlarına hiçbir yorum katılmamış ve sonuçlar olduğu gibi sunulmuştur.  Ayrıca bu sonuçlar ifade edilirken genelleme yapılmamıştır. İlk önce, elde edilen verilere göre temalar ve kategoriler oluşturulmuştur. Tüm araştırma dökümleri araştırmacı tarafından okunmuş ve alandan başka birinin bu dökümleri okuması sağlanmıştır. Oluşturulan kategoriler ile ilgili araştırmacı ve diğer kişinin görüşleri tartışılmış ve ortak bir sonuca varılmıştır. Araştırmanın güvenirliği “Güvenirlik = Görüş birligi / (Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı) x 100” formülü kullanılarak hesaplanmıştır (Miles ve Huberman, 1994). Araştırmacı ve diğer kişi arasındaki güvenirlik oranı % 90 olarak bulunmuştur.

Teyit edilebilirlik (dış güvenirlik): Araştırmanın teyit edilebilirliğini arttırmak için araştırma kapsamında yapılan görüşmeler ham olarak saklanmaktadır. Bu sayede ileride bu verilere ulaşılması sağlanarak araştırmanın dış güvenirliği arttırılmak istenmiştir. Araştırmada kodların kullanılması anlaşılabilirliği ve araştırmanın verilerine ulaşmada kolaylık sağlamıştır.

Bulgular

1. Ortaöğretim öğrencileri için rehberlik servislerini anlamına ilişkin bulgular

Görüşme formunun ilk sorusu için “anlam” teması oluşturularak çeşitli kategoriler belinlenmiştir. Bu kategoriler ve frekans dağılımları aşağıda verilmiştir.

Tablo 2: Ortaöğretim öğrencileri için rehberlik servislerinin anlamı

Tablo 2’ye bakıldığında ortaöğretim öğrencileri için rehberlik servisleri en fazla dertleşme, huzur bulma (f=13) ve çözüm bulma yeri (f=13) olarak görülmektedir. Bilgi alma, danışma, yardım yeri (f=12), arkadaş-dost yeri (f=7), güven duyma yeri (f=6) ve okul rehber öğretmeninin yakınlığını ifade eden nedenler ( f=5) olarak bulunmuştur.

Bu tema ile ilgili bazı öğrencilerin görüşleri şöyledir:

“Benim için bir arkadaş, bir dost, sırlarımı anlattığımda kimsenin haberinin olmayacağı bir sır deposu, çevremdeki insanların veya benim her zaman yanımda olan biri.” (K 4)

“Benim için rehberlik servisi konuşup rahatlayabileceğim, içimi dökebileceğim bir mekânı ifade ediyor. Okulda canım sıkkın olduğu zaman veya bir sıkıntım olduğu zaman konuşup içimi dökebileceğim bir yer. Tabi ki böyle düşünmemde rehberlik öğretmenimizin büyük bir rolü var. Bize karşı olan sıcak ve arkadaşça tavrı bizim konuşmamızı elbette ki kolaylaştırıyor. Her sıkıntıma koşan ve bizlere yardımcı olabilmek için elinden gelenin en iyisini yapan bir öğretmenimiz var. Onun bize karşı olan bu tavrının başarımızda büyük bir rol oynadığını hiç tereddüt etmeden söyleyebilirim.” (K6)

 “Öğrencilerin her tülü olay, olguda; hem bilgilendirme hem de çözüm yolu üretme yardımcı olan bir yerdir. Rahatça konuşabildiğim hiç bir baskı altında olmadan her türlü meseleyi açıkça dile getirebildiğin ve hiç bir şekilde başkasına ulaşmayan yerdir. Mesleki bilgi alabildiğin; başka bir hocaya söylemeye çekindiğin bir şeyi, rehberlik servisi aracılığı ile paylaşmak. Yeteneklerimi ortaya çıkarmak ve bu yetenekler doğrultusunda benim doğru mesleği seçmemi sağlayan bir yeri ifade ediyor.” (K16)

2. Ortaöğretim öğrencilerinin rehberlik servislerine başvurma nedenleri

 Görüşme formunun ikinci sorusu için “neden” teması oluşturularak çeşitli kategoriler belirlenmiştir. Bu kategoriler ve frekans dağılımları aşağıda verilmiştir.

Tablo 3: Ortaöğretim öğrencilerinin rehberlik servislerine başvurma nedenleri

Tablo 3’e bakıldığında ortaöğretim öğrencilerinin en fazla kişisel-sosyal rehberliğe ilişkin nedenlerle (f=56) rehberlik servislerine başvurdukları görülüyor. Diğer nedenler ise eğitsel rehberliğe bağlı nedenler (f=31) ve mesleki rehberliğe bağlı nedenler (f=8) olarak belirlenmiştir.

Bu tema ile ilgili bazı öğrencilerin görüşleri şöyledir:

“Benim şu anki ruh halimi görmüş geçirmiş, hayatın acısıyla, mutluluğuyla tecrübe elde etmiş kişilerin şu anki ve daha sonraki hayatımı çizerken daha az acı daha çok mutlulukla geçirmek istediğimden dertlerimi, pişmanlıklarımı anlatmak, rahatlamak için. Hayatın acısını direk yüzüme söyleyebildiği için rehberlik servisine başvuruyorum.” (K1)

   “Görüşlerimi rahatça ifade edebildiğim, duygularımı dahi açıklayabildiğim bir yerdir.

 Bazı konular üzerinde ailemden sonra fikir alışverişi yapabildiğim yerdir. Bazı görev ve sorumluluklarım konusunda bilgi edindiğim bir yerdir.” (K9)

   “Ne yapacağımı bilmediğim anlarda ve yaşadığım sıkıntıların çoğunu aşmak için ileriki yıllarda neleri nasıl yapacağımı öğrenmek, üniversiteler hakkında bilgi toplamak, sınav sistemi hakkında bilgi almak için.” (K23)

3. Ortaöğretim öğrencilerini rehberlik servisinden beklentilerine ilişkin bulgular

Görüşme formunun son sorusu için “beklenti” teması oluşturularak çeşitli kategoriler belirlenmiştir. Bu kategoriler ve frekans dağılımları aşağıda verilmiştir.

Tablo 4: Ortaöğretim öğrencilerinin rehberlik servislerinden beklentileri

Tablo 4’e bakıldığında öğrencilerin en büyük beklentisinin hizmet alanlarına göre psikolojik danışma alanına (f=26) yönelik olduğu gözükmektedir. Öğrenciler rehber öğretmenle kişisel görüşme, sorunlarını anlatma vb. anlamlarda rehberlik servislerinden beklenti içindedirler. Psikolojik danışmayı sırasıyla bilgi toplama ve yayma (f=22;)  rehber öğretmenden ve yapılanlardan memnun olup beklenti içinde olmayanlar (f=8), kendilerini her yönüyle (yetenek, ilgi vb) tanımak için (bireyi tanıma) beklenti içine girenler (f=5), alan ve meslek anlamında hedef belirlemek için yöneltme ve yerleştirme beklentisinde olanlar (f=5) ve son olarak yaşadıkları uyum sorunlarının çözümü için beklenti içinde olanlar (f=4) takip etmektedir.

Bu tema ile ilgili bazı öğrencilerin görüşleri şöyledir:

   “Rehberlik servisinden tek beklentim benim gibi birçok arkadaşımın rehberlik servisine karşı bir önyargısı var. Yani sadece sorun olan bireylerin gideceği yer olarak görülüyor. Bu önyargıyı kırmasını bekliyorum.” (K4)

   “Bence okuldaki rehberlik servisimiz bütün öğrencileri yakından takip etmeli onların karara varamadıkları durumda onlara yardımcı olmalı ama ben okuldaki rehberlikten memnunum. Okul rehberliğimiz iyi ki var.” (K20)

   “Okulla, eğitim sistemiyle, YGS ve LYS puan türü hakkında bilgi edinmek. Okul derslerine ne kadar zaman ösym sınavlarına ne kadar zaman ayıracağım konusunda bilgi edinmek. Öğretmenle aramda yaşanan sorunların çözülmesi sınavlarda nasıl bir yol izleyeceğim konusunda bilgi edinmek isterim.” (K22)

Sonuç, Tartışma ve Öneriler

Ortaöğretim öğrencileri için rehberlik servislerinin anlamı, bu öğrencilerin rehberlik servislerinden yararlanma nedenleri ve beklentilerini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmanın sonucunda ortaöğretim rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik bazı önemli bulguların elde edildiği düşünülmektedir. İlk olarak ortaöğretim öğrencileri için rehberlik servislerinin anlamı noktasında öğrencilerin çoğu servisi dertleşme, huzur bulma, bilgi alma, danışma ve yardım yeri olarak görmektedir. Bu durum öğrencilerin rehberlik servislerini okulda başvurabilecekleri ilk yerlerden biri olarak gördüğünü, sorunları olduğunda ya da bilgi almak istediklerinde gittikleri yer olarak tanımladıklarını göstermektedir. Bu noktada okul rehberlik ve psikolojik danışmanlık servisinin ve hizmetlerinin öğrencilere tanıtılması önemlidir. Bir grup öğrenci ise rehberlik servisini arkadaş dost yeri, güven duyma ve sır odası olarak görmektedir. Öğrenciler rehberlik sevisini rahatlıkla gidebilecekleri bir yer ve konuştuklarının rehber öğretmenle aralarında kalacaklarından dolayı sır odası olarak görmektedir. Bu noktada okul rehber öğretmeni ve öğrenciler arasında samimi ilişkiler kurulması, karşılıklı güven duyulması önemlidir. Bu durumu bir grup öğrencinin rehber öğretmene yakınlığı ve onu sevmelerinden dolayı rehberlik servisine rehber öğretmenden dolayı anlam yüklemeleri desteklemektedir.

Ortaöğretim öğrencilerinin rehberlik servislerinden yararlanma nedenlerine bakıldığında ise kişisel-sosyal rehberliğe ilişkin nedenlerin ön planda olduğu göze çarpmaktadır. Bireyin kendisiyle, ailesiyle, arkadaş çevresiyle ilgili nedenler onun rehberlik servislerine gitmesine neden olmakta ve bireyin sağlıklı kararlar alması sağlanmaktadır. Psikolojik danışma hizmeti, kişisel-sosyal rehberlik içerisinde yer alan bir hizmettir ve bu hizmet de öğrencilerin servise başvurmalarında etkilidir. Rehber öğretmenlerin bu hizmeti daha iyi uygulamaları için danışma anlamında kendilerini geliştirmeleri, öğrencilerin rehberlik servislerine başvurmaları noktasında onları desteklemeleri, yüreklendirmeleri gerekmektedir. Bireyin akademik başarısını artırmak ve eğitim olanaklarından yararlanmasını sağlamak konusunda önemli bir hizmet alanı olan eğitsel rehberlik hizmeti de ikinci sırada bulunmaktadır. Öğrenciler verimli ders çalışma, ders seçimi, sınav kaygısı vb. konularda rehberlik servisine başvurmaktadır. Mesleki rehberliğe ilişkin nedenler ise son sırada yer almaktadır. Meslek seçimi, üniversiteler hakkında bilgi gibi konuları içeren mesleki rehberlik hizmetleri özellikle son sınıf öğrencileri tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Gerek bireysel gerekse grup rehberliği yapılarak öğrencilerin eğitsel ve mesleki gereksinimleri karşılanmalıdır. PDR hizmetleri, bireyin kişisel, sosyal, eğitsel ve mesleki alanlarda bir bütün olarak gelişmesini (American School Counselor Association-ASCA, 2007); bu alanlarda karşılaştığı sorunlarla başa çıkabilmesini; ruh sağlığının güçlendirilmesini (Ergene, 2011); yaşam kariyerinin gelişmesini (Nazlı, 2003); psikolojik dayanıklılığın, iyilik halinin, yetkinleştirmenin arttırılmasını (Korkut, 2004) ve kendini gerçekleştirmesini amaçlar (Kepçeoğlu,1999).

Ortaöğretim öğrencilerini rehberlik servislerinden beklentilerine bakıldığında psikolojik danışma hizmeti ön plana çıkmaktadır. Öğrencilerin sorunlarını paylaşması için duygusal rahatlık ve yardım konusunda destek birim olarak görülen rehberlik servileri öğrenciler için önemli hale gelmiştir. Öğrenciler bilgi alabilecekleri, sınavlar hakkında soru sorabilecekleri, eğitsel gelişimleri için destek alabilecekleri kapsamında beklenti içerisindedirler. Bilgi toplama ve yayma hizmeti rehberlik servileri için önemli olmakla birlikte öğrenciler için olmazsa olmaz hizmetlerdendir. Bir grup öğrenci okul rehberlik servislerinden memnun olduklarını ve beklentilerinin olmadıklarını vurgulamıştır. Bu durum okul rehberlik servisinin öğrenciye yakınlığı, hizmet alanlarını etkili yapmaları ile ilgilidir. Okul rehberlik servisi, öğrencileri okula bağlayan, onlara yakın olan ve destek veren birimler olmalıdır. Öğrencilerin kendilerini tanıması,  yetenek ve ilgilerinin belirlenmesi, böylelikle öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmeleri anlamında bireyi tanıma hizmetleri öğrencilerde beklenti yaratan hizmetlerdendir. Kendilerini her yönüyle tanıyan öğrenciler sağlıklı tercihler yapabilecek ve bunun etkisiyle öğrenciler tarafından diğer beklenti noktası olan yöneltme ve yerleştirme hizmeti daha etkin olacaktır. Öğrencilerin kendilerine uygun alanlara, bölümlere, mesleklere yönlendirilmesi bireyin eğitim sonrası hayatının kalitesini de belirleyecek ve iş doyumu artırılacaktır. Bunun için de bireyi tanıma hizmetlerinin önemi büyüktür ve okul rehberlik servislerinin öğrencileri sağlıklı ve iyi tanımaları için test ve test dışı teknikleri kullanmaları gerekmektedir. Bu tekniklerin içinde olan gözlem, görüşme gibi teknikler rehberlik servislerine ayrıntılı ve gerçekçi bilgiler verebilecek önemli tekniklerdendir. Okula, derslere uyum sorunu yaşayan öğrencilere yönelik uygulanan oryantasyon hizmeti ise yine öğrenciler tarafından beklenti içinde olunan hizmetlerdendir.

Son olarak, okul rehberlik servisleri öğrenci kişilik hizmetlerinin önemli bir bölümünü kapsamakta ve eğitim-öğretim faaliyetlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Her okulda rehberlik servislerinin olması öğrenciler için hayati bir fonksiyon haline gelmiştir. Bu nedenle bütün okullarda rehberlik servislerinin olması, bu servislerin donanımlı ve işlevsel olması, rehber öğretmen atamalarının ihtiyaca uygun sayıda yapılması önem arz etmektedir. Okul rehberlik servislerinin sağlıklı işlemesi için rehber öğretmenlerin alt yapılarının sağlam olması, alanda kendilerini geliştirmeleri, öğrenci ve okulu çok iyi tanımaları gerekmektedir. Lisans eğitimlerinde uygulamalı derslerin önemli olduğu ve bu eğitimlerin iyi bir şekilde alınması da son derece önemlidir. Bu konuda Yeşilyaprak ve Keklik (2009, 2011) PDR lisans eğitiminde, bugüne kadar ağırlık verilen rehberlik boyutu kadar psikolojik danışma eğitimine de önem verilmesi gerektiğini vurgulamaktadırlar.

Diğer taraftan rehberlik servisleri koruyucu ruh sağlığı anlamında okulların odak noktasında yer almakta ve bu servise hayati görevler düşmektedir. Bu görevlerin sağlıklı yürütülmesi için alanda çalışanların koruyucu ruh sağlığı alanında bilgi ve uygulama becerilerinin olması gerekmektedir. Özellikle kentleşme ile beraber çocuk ve ergenlerde ortaya çıkan sorunların toplum ve medyada sıklıkla vurgulanması, PDR alanının eğitiminde koruyucu ruh sağlığı öğelerinin yer alması gerektiğini (Korkut, 2005) gündeme getirmiştir.

Ortaöğretim öğrencileri için rehberlik servislerinin anlamı, bu öğrencilerin rehberlik servislerinden yararlanma nedenleri ve beklentilerini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışma alana katkılar sağlayacaktır. Alanda buna benzer çalışmaların yapılmasının okul rehberlik servislerinin kalitesini daha artıracağı ve öğrenciye yönelik hizmetlerin daha gerçekçi olunacağı düşülmektedir.

KAYNAKÇA

American School Counselor Association (2004). ASCA national standards for student, http://ascamodel.timberlakepublishing.com/files/NationalStandards.pdf adresinden alıntılanmıştır.

Bakırcıoğlu, R. (2000). İlköğretim ortaöğretim ve yüksek öğretimde rehberlik ve psikolojik danışma. (5. Baskı). Ankara. Anı.

Büyüköztürk, Ş. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.

Ergene, T. (2011). Sağlık meslekleri arasında sayılma girişimimiz. Ankara: Türk PDR derneği.

Kepçeoğlu, M. (1999). Psikolojik danışma ve rehberlik. İstanbul: Alkım Yayıncılık.

Keklik, İ. (2011). Türkiye koşullarına uygulanabilir bir lisans-düzeyi psikolojik danışma eğitimi model önerisi. XI. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, 3-5 Ekim, İzmir: Ege Üniversitesi.

Korkut, F. (2004). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: Anı.

Korkut F. (2005). Attitudes Toward Teaching Prevention and Developmental Issues AmongTurkish Counselor Educators. International Journal for the Advancement of Counseling, 27 (1) 111- 123.

Kuzgun, Y. (2010). Rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: ÖSYM.

Miles, M. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. London: Sage Publication.

Nazlı, S. (2003). Kapsamlı gelişimsel rehberlik ve psikolojik danışma programları. Ankara: Anı Yayıncılık.

Resmi Gazete. (2001). Milli Eğitim Bakanlığı rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yönetmeliği. Sayı: 24376, Tarih: 17.04.2001

Tavşancıl, E. Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık

Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42 (1), 193-213.

Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.