Deli gönlüm, muhabbetsiz kişiden
Dışta kalıp, uzak eyle özünü.
Seveni sev, sen sevene ol refik,
Sevmeyenden uzak eyle özünü.
O nâ-mert gitse, hizmet bitirmez,
Kıymet bilmez, mert pahasın yetirmez,
Bir sırını desen, içte yatırmaz,
Sırdaş olma, uzak eyle özünü.
Sarraf kişi altın verse has olmaz,
Haktan korku yoktur, onda rast olmaz,
Boynun vurup, arzın desen dost olmaz,
Sarhoş olma, uzak eyle özünü
İnanma sen şu nâ-merdin diline,
Altın gümüş haraç verme eline,
Çöl yerde bırakıp gider yoluna,
Yoldaş olma, uzak eyle özünü.
Mahtumkulu diyor, deva ol derde,
Canım kurban olsun tanıyan merde,
Yüzü gülen, kalbi bozuk nâ-merde,
Kardeş olma, uzak eyle özünü.
Mahtumkulu
Wikipedi’de Mahdumkulu ile ilgili malumat:[2]
Mahtumkulu Firaki (1733 – 1797), Türkmen mutasavvıf şair. Asıl adı Mahtumkulu olan şair, şiirlerinde kullandığı Firaki mahlası sebebiyle Mahtumkulu Firaki olarak bilinmektedir. 18. yüzyılda Türkmenler hakkında yazdığı sosyal ve politik şiirlerle tanınır. Türkmen şairlerin önde gelenlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Firaki, 1733 yılında, İran'ın Gülistan Eyaleti’nin Günbed-i Kavusşehrinin Hacı Kavuşan köyünde dünyaya geldi. Türkmenlerin Göklen boyunun Gerkez aşiretindendir. Kendisi gibi düşünür olan babası Devlet Mehmet Azadi'den Arapça ve Farsça dersleri aldı. İlk eğitimini doğduğu köyde alan Firaki, eğitimine; Lebap vilayetinin Halaç ilçesinin Kızılayak köyünde bulunan İdris Baba Medresesi'nde devam etti. Buhara’daki Göğeltaş Medresesi'ndeki eğitiminin ardından, Hive’de yer alan Şirgazi Medresesi'nde eğitimini tamamladı.
Medreselerde aldığı şiir eğitimiyle birlikte Arapça, Farsça ve Çağatayca’yı öğrenen Firaki, konusunu gerçek hayattan alarak yazdığı şiirlerle Türkmen şairler içinde önde gelen isimlerden oldu.
Şairliğinin yanında mutasavvıf ve düşünür de olan Firaki, 1797 yılında yaşamını yitirdi. Mezarı, İran'ın kuzeybatısındaki Aktokay köyünde bulunmaktadır ve İran hükûmeti tarafından anıt mezara dönüştürülmüştür.
Firaki, şiirlerinde; dini motifler, Hz. Muhammed ve diğer peygamberlere duyulan sevgi, evrensel ve millî değerler, sosyal dengesizlik, insanın hayatı ve toplumsal olayları kapsayan konuları, sade ve yaşadığı dönemin halk diliyle anlaşılır bir şekilde dile getirmiştir. Hemen hemen tüm şiirlerinde Türkmenleri birlik ve beraberliğe, bir devlet ve bir bayrak etrafında toplanmaya davet etmiş, insanları iyiliğe ve doğruluğa ulaşması gerektiğini savunmuştur. Kendi rüyasında dokuz kere bade içmesinden dolayı Türkmenler tarafından kendisine "Haktan içen şair" de denilmektedir.
Firaki, şiirlerinde Ahmet Yesevi’yi ustası olarak kabul etmiş, kendisinden önceki mutasavvıflardan yararlanarak eserlerini ortaya koymuştur.
Türkmenistan'ın uluslararası alanda en değerli ödüllerinden biri olarak kabul edilen Uluslararası Mahtumkulu Ödülü, şairin adını taşımaktadır. Bununla birlikte, 1931'de kurulan Türkmen Devlet Üniversitesi’ndeki Dil ve Edebiyat Enstitüsü'ne şairin adı verilmiştir.
[1] Mahtumkulu. Cilt 1. Yayına hazırlayan: Annagurban Aşırov. (Türkiye Türkçesine Aktaranlar: A. Güzel, A. Duymaz, B. Sarıyev, N. Biray, Ş. Meredov, H.İ. Kutlu, E. Yılmaz) Ankara: TÜRKSOY (Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı)
[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/Mahtumkulu_Firaki